Paggawa (Esp 9 Modyul 7)

Paggawa-ito ay isang aktibidad ng tao. Maaari itong mano-mano, o nasa larangan ng ideya. Ito ay resulta ng pagkilos ng tao na may layuning makatugon sa pangangailangan ng kapwa.
               Ito ay gawain ng tao na nangangailangan ng orihinalidad, pagkukusa at pagkamalikhain; at ang produkto nito, materyal man o hindi ay magbubunga ng pagbabago sa anumang bagay.
               Ayon kay Pope John Paul II sa kanyang akda na Laborem Exercens..ang paggawa ay anumang gawain, pangkaisipan man ito o manwal, anuman ang kanyang kalikasan o kalagayan, makatao at nararapat para sa tao bilang anak ng Diyos.

Mga Layunin ng Paggawa
1. Ang tao ay gumagawa upang kitain ang pera na kailangan upang matugunan ang mga pangunahing pangangailangan.
2. Makapag-ambag sa patuloy na pag-angat at paglago ng agham at teknolohiya.
3. Maiangat ang kultura at moralidad ng lipunang kinabibilangan.
4. Pagtulong sa mga nangangailangan.
5.Ang paggawa ay nagbibigay ng dahilan sa pag-iral ng tao.

Batik

Ito ang isang katagang maaaring gamitin sa isang bagay, tao, pagkatao ng tao, o anumang espasyo na walang bahid, makinis na papel, muebles, mukha, balat o kahit ano, basta't naaangkop at wasto ang pagkakagamit at siguro'y depende na rin sa gumagamit.

Kung bakit ito ang salitang nais kong pagtuunan ng pansin ngayon...ay dahil na rin sa kasabihan sa English na "Don't judge the book by its cover" Ako naman ay naniniwala sa kasabihang ito, walang duda! Lagi ko ngang itinuturo sa mga estudyanteng mahilig mam-bully at kadalasang nagbibigay ng alyas sa mga kaklaseng nais paglaruan.

Ngunit sa isang banda...natutuhan ko rin kailan lang na ang kasabihang ito'y hindi sa lahat ng pagkakataon at pangyayari o sa tao mismo ay totoo ang mensahe. May mga pagkakataon na "Let us judge the book by its cover."

Nagkamali ako ng pagkakakilala sa isang kasama. Pinipilit ko ang aking sarili na maniwalang siya ay mabait, palakaibigan, palangiti, may mabuting kalooban at propesyonal pagdating sa trabaho. Sa kabila ng hitsura niya na walang kagandahan, hindi rin katangkaran, hindi rin naman mayaman  at tunay na wala namang ipagmamalaki ang panlabas na kaanyuan ay hindi ko siya hinusgahan kahit minsan.

Mahirap maghusga..masama ang manghusga sa kapwa...mas mahalagang tingnan ang panloob na anyo kaysa panlabas...oo na! Ngunit sa taong ito na aking nakikilala unti-unti sa pagdaan ng panahon, nababago na ang aking paniniwala...dahil kung gaano pala kalaki ang mga batik niya sa mukha, ganoon din kalalaki ang mga batik  na itinatago niya.

Ito ay isang pool na matatagpuan sa Balungao Hilltop Adventure, Balungao, Pangasinan...
Kung nais ay mag-relaks dahil sa init ng panahon, stress dahil sa dami ng gawain at magpahinga upang makaiwas
sa matinding polusyon....paboritong pasyalan ng mga Pangasinense.

Karapatan

Narito ang mga nakapaloob sa Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao ng mga Nagkakaisang Bansa (Universal Declaration of Human Rights) :

Artikulo 1

Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan. Sila'y pinagkalooban ng katwiran at budhi at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran.

Artikulo 2

Ang bawat tao'y karapat-dapat sa lahat ng karapatan at kalayaang nakalahad sa Pahayag na ito, nang walang ano mang uri ng pagtatangi, gaya ng lahi, kulay, kasarian, wika, relihiyon, kuro-kurong pampulitika o iba pa, pinagmulang bansa o lipunan, ari-arian, kapanganakan o iba pang katayuan.

Bukod dito, walang pagtatanging gagawin batay sa katayuang pampulitika, hurisdiksiyunal o pandaigdig na kalagayan ng bansa o teritoryong kinabibilangan ng isang tao, maging ito ay nagsasarili, itinitiwala, di-nakapamamahala sa sarili o nasa ilalim ng ano mang katakdaan ng soberanya.

Artikulo 3

Ang bawat tao'y may karapatan sa buhay, kalayaan at kapanatagan ng sarili.

Artikulo 4

Walang sino mang aalipinin o bubusabusin; ipagbabawal ang ano mang anyo ng pang-aalipin at ang pangangalakal ng alipin.

Artikulo 5

Walang sino mang pahihirapan o lalapatan ng malupit,di-makatao o nakalalait na pakikitungo at parusa.

Artikulo 6

Ang bawat tao'y may karapatang kilalanin saan mang dako bilang isang tao sa harap ng batas.

Artikulo 7

Ang lahat ay pantay-pantay sa harap ng batas at may karapatan sa walang pagtatangi ng pangangalaga ng batas. Ang lahat ay may karapatan sa pantay na pangangalaga laban sa ano mang pagtatangi-tanging nalalabag sa Pahayag na ito at laban sa ano mang pagbubuyo sa gayong pagtatangi-tangi.

Artikulo 8

Ang bawat tao'y may karapatan sa mabisang lunas ng karampatang mga hukumang pambansa tungkol sa mga gawang lumalabag sa pangunahing mga karapatan na ipinagkaloob sa kanya ng saligang batas o ng batas.

Artikulo 9

Walang sino mang ipaiilalim sa di-makatwirang pagdakip, pagpigil o pagpapatapon.

Artikulo 10

Ang bawat tao'y may karapatan sa ganap na pagkakapantay-pantay, sa isang makatarungan at hayag na paglilitis ng isang hukumang malaya at walang kinikilingan, sa pagpapasiya ng kanyang mga karapatan at panangutan at sa ano mang paratang na kriminal laban sa kanya.

Artikulo 11

1. Ang bawat taong pinararatangan ng pagkakasalang pinarurusahan ay may karapatang ituring na walang-sala hanggang di-napatutunayang nagkasala alinsunod sa batas sa isang hayag na paglilitis na ipinagkaroon niya ng lahat ng garantiyang kailangan sa kanyang pagtatanggol.

2. Walang taong ituturing na nagkasala ng pagkakasalang pinarurusahan dahil sa ano mang gawa o pagkukulang na hindi isang pagkakasalang pinarurusahan, sa ilalim ng batas pambansa o pandaigdig, noong panahong ginawa iyon. Hindi rin ipapataw ang parusang lalong mabigat kaysa nararapat nang panahong magawa ang pagkakasalang pinarurusahan.

Artikulo 12

Walang taong isasailalim sa di-makatwirang panghihimasok sa kanyang pananhimik, pamilya, tahanan o pakikipagsulatang ni sa tuligsa sa kanyang karangalan at mabuting pangalan. Ang bawat tao'y may karapatan sa pangangalaga ng batas laban sa gayong mga panghihimasok o tuligsa.

Artikulo 13

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pagkilos at paninirahan sa loob ng mga hanggahan ng bawat estado.

2. Ang bawat tao'y may karapatang umalis sa alin mang bansa, pati na sa kanyang sarili, at bumalik sa kanyang bansa.

Artikulo 14

1. Ang bawat tao'y may karapatang humanap at magtamasa sa ibang bansa ng pagpapakupkop laban sa pag-uusig.

2. Ang karapatang ito'y hindi mahihingi sa mga pag-uusig na tunay na nagbubuhat sa mga pagkakasalang di-pampulitika o sa mga gawang nasasalungat sa mga layunin at simulain ng mga Bansang Nagkakaisa.

Artikulo 15

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa isang pagkamamamayan.

2. Walang sino mang aalisan ng kanyang pagkamamamayan ng walang katwiran ni pagkakaitan ng karapatang magpalit ng kanyang pagkamamamayan.

Artikulo 16

1. Ang mga lalaki't babaeng may sapat na gulang ay may karapatang mag-asawa at magpamilya nang walang ano mang pagtatakda dahil sa lahi, bansang kinabibilangan o relihiyon. Nararapat sila sa pantay-pantay na karapatan sa pag-aasawa, sa panahong may asawa at pagpapawalang bisa nito.

2. Ang pag-aasawa'y papasukan lamang sa pamamagitan ng malaya at lubos na pagsang-ayon ng mga nagbabalak magkapangasawahan.

3. Ang pamilya ay likas at pangunahing pangkat sa sangay ng lipunan at karapat-dapat sa pangangalaga ng lipunan at ng Estado.

Artikulo 17

1. Ang bawat tao'y may karapatang mag-angkin ng ari-arian nang mag-isa gayon din na kasama ng iba.

2. Walang sino mang aalisan ng kanyang ari-arian nang walang katwiran.

Artikulo 18

Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pag-iisip, budhi at relihiyon; kasama sa karapatang ito ang kalayaang magpalit ng kanyang relihiyon o paniniwala maging nag-iisa o kasama ang iba sa pamayanan upang ipakilala ang kanyang relihiyon o paniniwala sa pagtuturo, pagsasagawa,pagsamba at pagtalima.

Artikulo 19

Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pagkukuro at pagpapahayag; kasama ng karapatang ito ang kalayaan at kuru-kuro nang walang panghihimasok at humanap, tumanggap at magbigay ng impormasyon at kaisipan sa pamamagitan ng alin mang paraan ng pagkakalat at walang pagsasaalang-alang ng mga hanggahan.

Artikulo 20

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan sa mapayapang pagpupulong at pagsasamahan.

2. Walang sino mang pipiliting sumapi sa isang kapisanan.

Artikulo 21

1. Ang bawat tao'y may karapatang makilahok sa pamahalaan ng kanyang bansa, sa tuwiran o sa pamamagitan ng mga kinatawang malayang pinili.

2. Ang bawat tao'y may karapatan sa pantay na pagpasok sa paglilingkod pambayan ng kanyang bansa.

3. Ang kalooban ng bayan ang magiging saligan ng kapangyarihan ng pamahalaan; ang kaloobang ito'y ipahahayag sa tunay na mga halalan sa pana-panahon sa pamamagitan ng pangkalahatan at pantay-pantay na paghahalal at idaraos sa pamamagitan ng lihim na balota o sa katumbas na pamamaraan ng malayang pagboto.

Artikulo 22

Ang bawat tao, bilang kasapi ng lipunan, ay may karapatan sa kapanatagang panlipunan at nararapat na makinabang sa pamamagitan ng pambansang pagsisikap at pakikipagtulungang pandaigdig at alinsunod sa pagkakabuo at mga mapagkukunan ng bawat Estado, sa mga karapatang pangkabuhayan, panlipunan at pangkalinangan na lubhang kailangan para sa kanyang karangalan at sa malayang pagpapaunlad ng kanyang pagkatao.

Artikulo 23

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa paggawa, sa malayang pagpili ng mapapasukang hanapbuhay, sa makatarungan at kanais-nais na mga kalagayan sa paggawa at sa pangangalaga laban sa kawalang mapapasukang hanap-buhay.

2. Ang bawat tao'y may karapatan sa kapantay na bayad ng kapantay na gawain, nang walang ano mang pagtatangi.

3. Ang bawat taong gumagawa ay may karapatan sa makatarungan at nababatay sa kabayarang tumitiyak sa kanyang sarili at sa kanyang pamilya ng kabuhayang karapat-dapat sa karangalan ng isang tao, at pupunan, kung kailangan, ng iba pang paraan ng pangangalangang panlipunan.

4. Ang bawat tao'y may karapatang magtatag at umanib sa mga unyon ng manggagawa para sa pangangalaga ng kanyang mga kapakanan.

Artikulo 24

Ang bawat tao'y may karapatan sa pamamahinga at paglilibang, kasama ang mga makatwirang pagtatakda ng mga oras ng paggawa at may sahod sa mga pana-panahong pista opisyal.

Artikulo 25

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa isang pamantayan ng pamumuhay na sapat para sa kalusugan at kagalingan ng kanyang sarili at ng kanyang pamilya, kasama na ang pagkain, pananamit, paninirahan at pagpapagamot at kinakailangang mga paglilingkod panlipunan, at ng karapatan sa kapanatagan sa panahong walang gawain, pagkakasakit, pagkabalda, pagkabalo, katandaan at iba pang kakapusan sa ikabubuhay sa mga di-maiiwasang pangyayari.

2. Ang pagkaina at pagkabata ay nararapat sa tanging kalinga at tulong. Ang lahat ng bata, maging anak na lehitimo o di-lehitimo, ay magtatamasa ng gayon ding pangangalagang panlipunan.

Artikulo 26

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa edukasyon. Ang edukasyon ay walang bayad, doon man lamang sa elementarya at pangunahing antas. Ang edukasyong elementarya ay magiging sapilitan. Ang edukasyong teknikal at propesyonal ay gagawing maabot ng lahat at ang lalong mataas na edukasyon ay ipagkakaloob nang pantay-pantay sa lahat batay sa pagiging karapat-dapat.

2. Ang edukasyon ay itutungo sa ganap na pagpapaunlad ng pagkatao at sa pagpapalakas ng paggalang sa mga karapatan ng tao at mga pangunahing kalayaan. Itataguyod nito ang pagkakaunawaan, pagbibigayan, at pagkakaibigan ng lahat ng bansa, mga pangkat na panlahi o panrelihiyon, at palawakin ang mga gawain ng mga Bansang Nagkakaisa sa ikapapanatili ng kapayapaan.

3. Ang mga magulang ay may pangunahing karapatang pumili ng uri ng edukasyong ipagkaloob sa kanilang mga anak.

Artikulo 27

1. Ang bawat tao'y may karapatang makilahok nang malaya sa buhay pangkalinangan ng pamayanan, upang tamasahin ang mga sining at makihati sa mga kaunlaran sa siyensiya at sa mga pakinabang dito.

2. Ang bawat tao'y may karapatan sa pangangalaga ng mga kapakanang moral at materyal bunga ng alin mang produksiyong pang-agham, pampanitikan o pansining na siya ang may-akda.

Artikulo 28

Ang bawat tao'y may karapatan sa kaayusang panlipunan at pandaigdig na ang mga karapatan at mga kalayaang itinakda sa Pahayag na ito ay ganap na maisasakatuparan.

Artikulo 29

1. Ang bawat tao'y may mga tungkulin sa pamayanan sa ikaaari lamang ng malaya at ganap na pagkaunlad ng kanyang pagkatao.

2. Sa paggamit ng kanyang mga karapatan at mga kalayaan, ang bawat tao'y masasaklaw lamang ng mga katakdaan gaya ng ipinapasya ng batas ng tanging sa layunin lamang ng pagtatamo ng kaukulang pagkilala at paggalang sa mga karapatan at mga kalayaan ng iba at sa pagtugon sa makatarungang kahilingan ng moralidad, kaayusang pambayan at ng pangkalahatang kagalingan sa isang demokratikong lipunan.

3. Ang mga karapatan at kalayaang ito ay hindi magagamit sa ano mang pangyayari nang nasasalungat sa mga layunin at mga simulain ng Mga Bansang Nagkakaisa. 

Edukasyon sa Pagpapakatao, Baitang 9, Modyul 6 

Sarbey

Gawaing Pagganap(Para sa mga SSC Newton)
Panuto: Magtanong sa mga tao sa inyong pamayanan tungkol sa mga pangunahing suliraning kinakaharap ng inyong lugar. Itala ang mga suliraning ito at pag-usapan ng inyong grupo kung alin ang pinakamalalang dapat na mabigyan kaagad ng aksyon. Bumalangkas ng plano ng solusyon para sa suliraning matutukoy ng grupo. Humanda para sa pag-uulat tungkol sa kinalabasan ng inyong gawain.

Ang petsa ng pag-uulat sa klase ay sa July 17, 2014.

Mga Elemento ng Kabutihang Panlahat

Ang Kabutihang Panlahat ay binubuo ng tatlong mahahalagang elemento (Compendiumof the Social Doctrine of the Church)

1. Ang Paggalang sa indibidwal na tao. Upang maging makatarungan ang lipunan, kailangang nasisiguro ng namumuno dito na ang karapatan ng bawat indibidwal ay kinikilala, iginagalang , pinoprotektahan at pinahahalagahan. Halimbawa nito ay ang paggamit ng tao ng kanyang bokasyon, tungo sa paglinang ng kanyang sarili.

2. Ang tawag ng katarungan o kapakanang panlipunan ng pangkat. Ang pag-unlad ang kabuuang pokus ng panlipunang tungkuling kailangang maibigay sa mga tao. Karaniwang sinusukat ito halimbawa sa mga pampublikong sistema ng pangangalaga sa kalusugan, epektibong pampublikong pangkaligtasan at seguridad, kapayapaang namamagitan sa bawat bansa sa mundo, makatarungang sistemang legal at pampolitika, malinis na kapaligiran at umuunlad na sistemang pang-ekonomiya. Mahalagang may mamagitan upang masigurong nakakayanan at nararating ang mga ito ng bawat isa sa lipunan. Kapag nangyayari ito, natutugunan ang tawag ng katarungan o kapakanang panlipunan ng pangkat.

3. Ang Kapayapaan (Peace)
Kalimitang sinasabi na ang kapayapaan ay ang pagkakaroon ng katahimikan, kapanatagan o kawalan ng kaguluhan sa lahat ng aspekto ng buhay tulad ng isip, kalooban, pamilya, lipunang ginagalawan at iba pa Subalit ang kapayapaan ay resulta ng pagkakaroon ng katahimikan, kapanatagan at kawalan ng kaguluhan. Mayroong kapayapaan kapag iginagalang ang bawat indibidwal at umiiral ang katarungan. Ang kapayapaan ay indikasyon ng pagkakaroon ng kabutihang panlahat.


Sanggunian: Learners' Module in EsP Grade 9
                   ph 13-14

Kabutihang Panlahat

Ang buhay ng tao ay panlipunan.
Walang sinumang tao ang maaaring mabuhay para sa kanyang sarili lamang. kinakailangan niyang makibahagi at mamuhay sa lipunan. Isa ito sa mga itinalagang likas na katangian ng mga nilikha ayon sa Likas na batas.

Ano ang Lipunan?
Ang salitang lipunan ay nagmula sa salitang "lipon" na nangangahulugang pangkat. Ang mga tao ay may mga kinabibilangang pangkat na may iisang layunin o tunguhin. Sa isang banda, madalas gamitin ang salitang komunidad upang tukuyin ang lipunan. Ito ay galing sa salitang Latin na communis na ang ibig sabihin ay common o nagkakapareho. Ang isang komunidad ay binubuo ng mga indibidwal na nagkakapareho ng mga interes, ugali o pagpapahalagang bahagi ng isang partikular na lugar. Sa isang komunidad, mas nabibigyang halaga ang mga natatanging katangian ng mga kasapi o kabahagi. Ang bawat indibidwal ay may kanya-kanyang mga layunin o tunguhin sa buhay.

Ano ang kabutihang panlahat?
Sa simpleng pananalita, masasabing ito ay kabutihan ng bawat isang nasa lipunan. Kailangang maunawaan na ang layunin ng lipunan ay hindi ang kabutihan lamang ng indibidwal o ang koleksyon ng indibidwal na kabutihan ng mga taong bumubuo nito. Kapag ganito ang paniniwalang mangingibabaw, patuloy na mabibigyan ng laya ang mga malalakas na apihin ang mga mahihina. Ang tunay na tunguhin ng lipunan ay ang kabutihan ng komunidad na nararapat bumalik sa lahat ng indibidwal na kasapi nito.

Sanggunian: Learners' Module in EsP Grade 9 ph. 7-12

Orkidyas

"Ang tulang ito ay aking handog sa mga katulad kong mapagmahal sa mga orkidyas, bagama't hindi dito umiikot ang kabuuan ng aking mga interes sa buhay...masasabing sa bawat tingin ko nang mga ito ay nagkakaroon ng kahulugan ang bawat galaw ng mga nilikha sa aking paligid.. nakakapagbigay ako ng kahulugan, pagmumuni at repleksyon sa bawat aking makita. Hindi ko alam kung parehas tayo ng pakahulugan, ngunit nakaka-inspire ang bawat kulay ng bawat petal ng isang orkidyas. Naisip ko tuloy ang isang kaibigan...at manghang naihalintulad dito. Kunsabagay, walang perpekto sa mundo. Lahat ay may kapintasan, lahat ay may pagkukulang, lahat ay hindi nabiyayaan ng lahat lahat! Marahil, walang pinakamabuti kundi ang pahalagahan ang bawat katangian nating taglay. Magpasalamat sa biyayang ipinagkaloob sa atin, gaano man ito kapayak. Hindi rin tumpak ang ikumpara ang isang bagay sa katangiang taglay ng iba pa, lalo na ang sariling kapintasan sa katangian ng iba."