Guro

 Araw ng mga Guro- October 5
           Sa bawat taon ay ipinagdiriwang ang araw na ito. Natatangi para sa lahat ng guro sa buong mundo. Kanya-kanyang paraan ng padiriwang...may pagdaraos ng mga paligsahan...pagpapakita ng galing at kakayahan...pagpunta sa iba't-ibang lugar pahingahan...'ika nga'y araw din ng pagkakasama para sa pasasagawa ng mga actibidad tungo sa mas makabuluhang buhay pagtuturo. Anumang paraan ang pagdiriwang sa araw na ito...higit na dapat bigyan ng kabuluhan dito ay ang katotohanang sa bawat araw  ng mga guro, makikita ang saya, magandang samahan, pagpupursige, dedikasyon at ang patuloy na hangaring magsilbi at magturo ng mga kabataang siyang pag-asa ng bayan sa hinaharap. Kung wala ang mga guro...paano na ang mga kabataang ito? Marapat lang ang pagbibigay ng parangal at natatanging araw para sa kanila! Happy Teachers' Day....

            Ang mga sumusunod na larawan ay mga pangyayari sa pagdiriwang ng
World Teachers'Day-MPJCL Teachers at Caliraya  Resort Club

.....

Pila po!

         Isa sa mga gawaing natutunan ng sinuman mula pa siguro pagkabata ay ang pumila... itinuturo ang tamang pagpila sa tahanan, sa paaralan at kahit saang lugar. Ang masaklap nito, malaking bahagi ng ating oras ang nagugugol lamang sa pagpila.

         Gusto kong balikan ang isang karanasan tungkol sa pagpila.

         Kailangan kong pumunta sa Baguio upang mag-renew ng aking lisensya. Gumising ako ng maaga upang maaga akong makaalis. Medyo malayo din ang Baguio City mula sa aming lugar. Kung gaano kaaga akong nagising ay ganoon din ang mga kasama ko sa bahay upang pumasok sa eskwela at trabaho. Kailangan kong pumila sa bathroom…may nauna na sa akin! Pagkatapos kumain ng agahan ay mabilis na akong nagbihis para magbyahe. Marami ng pasaherong naghihintay ng van pa-Baguio ng alas sais ng umaga. May nauna na sa akin kaya kailangan kong pumila sa dulo ng medyo mahaba nang pila!

        Pangalawa na ito Lord, sa isip isip ko.

        Nakaalis din ang van sa wakas.

        Pagdating ng toll gate…pila ang inabot namin …kahit pa sabihin mong limang sasakyan lang naman ang sinusundan ay pila pa ring matatawag. Huh! Pangalawang toll gate…ganoon din ang pila…salamat na lang at hindi naman masyadong mahaba…minuto lang naman…Pang-apat na ito Lord!

      Pasado alas  nuwebe na marahil nang makarating ako sa opisinang dapat kong puntahan. Siyempre ano pa nga ba ang dapat kong asahan kundi ang pumila? Sa pagkuha ng application form…..window 7 pila….window 8 pila…window so and so pila….balik uli sa window 8 pila… kailangan ko pa pala ng picture with name tag!

       "Nasaan ba ang pinakamabilis na photo lab ading?"  Sa wakas , sa dami ng pinagtanungan ko…pinakamabilis ang sa tantiya ko ay ang magpunta sa SM na medyo malapit lang naman….kaya pa naman marahil ang maglakad hanggang doon…pataas ng konti…pero kaya!

     Sa isang photo shop sa SM Baguio ako humantong baby ko!

      Ano pa ang dapat kong asahan kundi ang pumila pagkat hindi lang naman ako ang umakyat ng Baguio! Fifteen to forty five minutes plus ang aking nagugol na oras sa picture lang naman, pero mabuti na 'yon kesa abutin ng gabi dito sa Baguio.

     Ginutom  po ako dahil mag-aalas dose na pala. Diyata't hindi pa ako natatapos sa aking pakay ay nangalahating araw na ako.

     Kailangang kumain kung ayaw kong matumba sa gutom. Ang ginaw pa naman…at kailangan ang kape  talaga.!  Saan ba ang magandang lugar? Iyong wala nang pila…pero sa oras na ganito ay bihira ang kainan na walang tao. Lahat ay may pila…sa Jolibee..sa Mc Do…Greenwich…KFC…mamahalin o hindi…may pila at ang hahaba pa! Gutom na gutom ang mga tao sa pakiwari ko. Umakyat ako…tama ba? Sa foodcourt…baka konti ang tao…pero laking pagkakamali dahil mas makapal pa pala ang pila dito.

Baba uli…sa labas..sa gilid ng SM…may mga kainan din ... pero pareho lang…wala po akong nagawa kundi ang pumila. Para lang sa isang choco drink at simpleng pagkain…isang oras lang naman baby ko!

      Ala una nang bumalik ako sa opisinang sinadya. Isa-submit ko lang naman na ang mga requirements…madali na siguro…okay na. Kailangan ko pa ring pumila sapagkat sabi ko nga, hindi lang ako ang umakyat ng Baguio upang mag-renew ng lisensya.

       Ang pagpila ay bahagi na ng buhay ng tao. Kaayusan ang dulot nito. Sa tahanan, sa paaralan o kahit saan man ay itinuturo ang maayos na pagpila upang magkaroon ng maayos na daloy ng pagpasok, paglabas, maiwasan ang pagsisikip, paggigitgitan, tulakan o anupamang aksidente na matatamo ng bawat isa.

      Kung may kabutihan ay mayroon din namang di-magandang hatid ito. Marahil ay hindi lang natin pinapansin.

      Nakakairita at nakaka-ubos oras ang dami ng pilang pwedeng maranasan sa isang araw. At kung kwentahin ang kabuuang oras na ginugol sa pagpila...matutuklasan na hindi nalalayo o kaya'y  higit na marami kaysa sa oras na ginugol sa makabuluhang bagay.

       Hindi ko maubos maisip kung paano kita makukumbinsi dito. Kung marahil ay hindi ko naranasan at madalas maranasan ang mga pangyayaring katulad ay hindi ko mabubuo ang artikulong ito.

Ang pagpila ay tanda ng disiplina!

      

Anekdota

Sa Mundo ng Kalituhan
            Ang inaasahan natin ay kadalasang hindi nangyayari...at ang hindi inaasahan ang madalas na mangyari...
             Ang mundo ay puno ng hiwaga. Maaaring ika'y magtanong kung bakit madalas nila itong sabihin.Puno ng kababalaghan..puno ng mga hindi maipaliwanag na pangyayari...puno ng kung ano ano pa...
            Minsan ay nagkwento ako ng isang anekdota sa aking mga estudyante...tungkol sa isang pamilyang pinaglalayo ng hindi maayos na komunikasyon. Tinanong nila ako ng hindi ko inaasahan.  "Ma'm..ano po ba ang anekdota?" Akala ko pa naman ay itatanong nila kung paano ang gagawin upang magka-ayos ang mga pamilyang nagkakasiraan dahil sa hindi mabuting pag-uusap. Hanggang sa napunta ang usapan sa kung ano ang halimbawa ng mga anekdota..kung saan makakabasa ng maraming anekdota...kung saan ito ginagamit....kung ano ang mga aral na hatid nito...kung paano sumulat ng isang anekdota....kung ano ang paborito kong anekdota...kung sino ang nagturo sa akin upang gamitin ang anekdota sa pagtuturo....at lahat ay tungkol sa anekdota.
             At tuluyan ng nalayo ang leksyon tungkol sa komunikasyon sa mga pinag-usapan sa klase.
           
             Ganyan nga ang buhay sa mundo. Sa dami ng mga pwedeng mangyari, maaaring mawala tayo sa pokus. At kung mawala tayo sa pokus, nangyayari ang hindi dapat asahan.At saka natin sabihin..na ang buhay ay puno ng kababalaghan..puno ng hindi maipaliwanag na pangyayari.  Hindi kaya nawala lang tayo sa pokus kung kaya nangyayari ang mga bagay sa buhay natin. ...
ang mga hindi natin inaasahan?

Try the power of Friends to help us focus in our lives.....

Lipunan Kong Asam

Lipunan Kong Asam

Minsan, ang buhay sa ating mundo

Puno ng pagdurusa

Lahat ng ating nakikita

Sa lipunan at buong bansa

Problema'y isang laksa.

Kapag ang ating paaralan

Katuwang, pamilyang mahal

Midya, mayroon ding maggawa

Ng ating pagkakamit

Lipunang may pag-unlad

Ang lahat ng ating asam, 

Ang buhay...kasaganaan.

Makataong...lipuna'y makakamit lang

Kung may...may pagsasamahan.

Sana'y...may pagbabalikatan!..

Upang tunay na makamtan...

Upang makataong lipunan...

ay...makamtan ng lubusan.

   Ang komposisyong ito ay aking nilikha may mga pitong taon na marahil ang nakalipas. Ito ay maaaring awitin sa tono ng awiting 'Ikaw' na inawit ni Regine Velasquez. Sinuwerteng nanalo ng ikalawang pwesto sa ginanap na patimpalak ng isahang pag-awit sa pagdiriwang ng Filipino Values Month Celebration- Division Level  noong Nobyembre 2005.

EsP II Yunit IV Aralin 1

Karahasan sa Paaralan

Nakababahala ang ilang mga napababalitang karahasang nagaganap sa paaralan. Kamakailan lang ay isang mag-aaral ng mataas na paaralan ng Manuel L. Quezon sa Lungsod ng Kalookan ang napabalitang nanaksak ng isa sa kanyang mga guro dahil lamang sa pagsita nito sa kanyang mahabang buhok. Noong 2006, isang mag-aaral na nakatakda na sanang magtapos sa Philippine Science High School ang nilason

ng kanyang kamag-aral sa pamamagitan ng paglalagay ng mercury sa kanyang inumin. Inaakalang ito ay dahil sa katunggali nito ang kamagaral sa pangunguna sa klase. Hindi rin mabilang ang ilang insidente ng pagpapatiwakal ng mga kabataan tulad na lang noong isang taon, laman ng mga pahayagan si Mariannet Amper, isang 12 anyos na batang babae sa Lungsod ng Davao. Siya’y nagpatiwakal dahil umano sa labis na kahirapan nila sa buhay. Gayon din sa Iloilo isang 14 anyos na batang lalaki ang tumalon mula sa flyover doon dahil naman sa pag-abuso sa rugby. Si Kristen Ariane Cuenca, isang batang nasa ikatlong baitang ang tumalon mula sa ikaapat na palapag ng kanilang paaralan matapos

makakuha ng mababang marka sa report card. Laman din ng pahayagan ang mga insidente ng pagkamatay ng mga kabatan matapos maging biktima ng hazing sa mga gang o fraternity. Ito ay sa kabila ng pagkakaroon ng mahigpit na batas laban dito sa ating bansa. Si Glacy Monique Dimaranan 15 anyos na kabataang babae ay namatay dahil sa aksidenteng napaputok ang baril na itinutok sa kanyang ulo. Ang pagtutok ng

baril ay bahagi ng ilang pagsubok upang makapasok sa grupong Royal Scout Brotherhood. Si John Daniel L. Samparada, 18 anyos at nag-aaral sa Lyceum of the Philippines sa General Trias, Cavite ay namatay dahil sa matinding pagkabugbog ng kanyang mga binti. Bahagi ito ng pagsubok upang makapasok sa Tau Gamma Phi Fraternity. Maraming iba pang mas kontrobersyal na mga kaso ng hazing na naging laman ng balita nitong mga nagdaang taon. Nitong huli’y balitang-balita ang pagpapasabog ng granada sa harap ng DeLa Salle University sa Taft Avenue, matapos ang pagsusulit sa abogasya o bar exam. Apatnapu’t apat ang naging biktima ng pagsabog na ito. Karamihan sa kanila ay mga magaaral ng abogasya. Hinihinala na kaugnay ng mga alitan ng fraternity ang dahilan ng pagpapasabog na ito.

Nitong mga nakaraang dekada naging malaking suliranin na ang karahasan sa paaralan sa maraming bansa. Karaniwan na ang paggamit ng armas tulad ng baril o patalim. Kabilang dito ang karahasan sa pagitan ng mga mag-aaral at ang karahasan laban sa mga

nanunungkulan sa paaralan, lalo na sa mga guro. Sa  bansang Australya, sa taong 2009 lamang ay may 55, 000 na mag-aaral ang naparusahan ng suspension dahil sa paglabag sa regulasyon sa paaralan kaugnay ng karahasan. Sa Timog Australya, 175 na kaso ng pananakit laban sa kapwa mag-aaral o sa mga guro ang naitala noong 2008. Sa bansang Belgium, marami ang nagbibitiw sa pagiging guro dahil sa karahasan laban sa kanila na gawa ng mag-aaral doon. Sa Bansang Bulgaria, dahil sa maraming insidente ng karahasan sa loob ng paaralan ay minabuti ng Puno ng Kagawaran ng Edukasyon na higit pang maghigpit sa pagdidisiplina sa mga mag-aaral. Dahilan upang mapatalsik sa paaralan ang malaswang pananamit, pagpasok ng lango sa alak o droga at pagdadala at paggamit ng mobile phones. Binigyan din ng karapatan ang mga guro na parusahan ang mga mag-aaral

na lumalabag sa mga regulasyon ng paaralan. Ayon sa pag-aaral ng Kagawaan ng Edukasyon sa Pransya, noong taong 2000, 39 sa 75, 000 pampaaralang pampubliko ang natatayang labis ang karahasan sa hanay ng mga mag-aaral at 300 naman ang natayang maraming napapaulat na karahasan. Sa bansang Hapon, nagsagawa rin ng katulad na pag-aaral ang Kagawaran ng Edukasyon. Naitalang may 52, 756 na kaso ng

karahasan sa mga pampublikong paaralan noong taong 2007 ang kinasangkutan ng mga mag-aaral. Tumataas ang bilang na ito ng halos 8, 000 kada taon. Pitong libo sa 8, 000 na kasong ito ay mga guro ang syang naging biktima. Halos ganito rin ang sitwasyon sa iba pang mga bansa sa Europa

Kahulugan ng Karahasan sa Paaralan

Ayon sa Center for Prevention of School Violence ng North Carolina Department of Juvenile and Delinquency Prevention, ang karahasan sa paaralan ay ano mang kilos na lumalabag sa misyong pang-edukasyon ng paaralan o lumalabag sa ugnayang nag-uugat sa respeto sa kapwa o sumasalungat sa layunin ng paaralan na maging malaya sa agresyon laban sa kapwa o pag-aari, sa droga o bawal na gamot, armas, panggagambala at kaguluhan. Mahalagang maunawaan na ang karahasan ay karaniwang may pinag-uugatang kilos o ugali na tulad sa sakit na hindi nalapatan agad ng lunas, ay patuloy na lumulubha. Maaring ang mas malalang uri ng karahasan ay nagsimula sa pangmamaliit, pangiinsulto,

pananakot, paninirang puri, pangbubulas o panunulak. Habang namimihasa sa ganitong mga gawain pasama naman nang pasama at palala nang palala ang uri nang karahasan. Maaring mauwi na ito sa pisikal na pananakit o pakikipag-away, panggigipit na sekswal, pagnanakaw, pag-abuso sa alcohol at droga, paggamit ng armas, paninira ng gamit ng kamag-aral o ng paaralan, paggawa ng mga krimeng kaugnay ng diskriminasyon at pagkamuhi sa isang grupo ng minorya, pagbuo ng gang, pambibihag o pagdukot, panggagahasa, pagpatay at sa huli’y pagpapakamatay. Ang bahagdang ito ay ayon sa ginawang Violence Continuum ni Jim Bryngelson ng CARE (Courtesy and Respect

Empower).

Marami na tayong mga batas at polisiya sa Kagawaran ng Edukasyon na nangangalaga sa mga kabataang mag-aaral laban sa karahasan na dulot ng mga nanunungkulan sa paaralan o sa ng mga nakatatanda. Sa mga paaralan natin ngayon ang mga karahasang dulot ng kapwa mag-aaral sa mga kabataan ay hindi masyadong nabibigyan ng pansin o minamaliit ng mga kinauukulan. Bagama’t may anti hazing law, karaniwang hindi napapansin ang paglaganap din ng fraternities at gangs sa mga paaralang elementarya at sekundarya. Ang mga kolehiyo ang karaniwang napapabalita. Bagamat mas marahas at minsa’y nakamamatay ang mga hazing na ginagawa sa ikatlong antas, kung pagbabatayan ang Violence Continuum ni Bryngelson, may posibilidad na ang mga mas mararahas na hazing na ginagawa sa ikatlong antas ay nagsimula sa mga maliliit na pagsubok sa elementarya at sekondarya. Dalawang uri ng karahasan na nararanasan ng mga mag-aaral sa kapwa mag-aaral ang nabilang sa uri ng karahasang nagaganap sa ating mga paaralan ayon sa pag-aaral ng PLAN Philippines (2008) ito ay ang pambubulas (bullying) at ang gangs o fraternities.

Ang Pambubulas

Ang pambubulas ay nagsisimula pa lamang mabigyang pansin bilang isyu ng karahasan sa mga paaralan sa Pilipinas. Ito ay ayon sa World Report on Violence Against Children (PLAN Philippines, 2008). Bagama’t ito ay matagal ng isyu sa ibang bansa at marami na ring pagaaral na isinagawa tungkol dito, kakaunti lamang ang datos tungkol sa pambubulas sa Pilipinas. Marahil ito ay dahil na rin sa pananaw na ang pambubulas tulad na rin ng pag-aaway, ay normal lamang sa mga kabataang mag-aaral. Ang pambubulas ay isang uri ng agresyon ngunit isang mas malupit na uri ng agresyon sapagkat ito ay paulit-ulit na ginagawa sa isang biktimang karaniwang nag-iisa, mas nakababata, mas mahina ang pangangatawan at kumpiyansa sa sarili. (Smith and Morita 1991 hango sa PLAN Philippines, 2008) Sa pambubulas ay maaring pisikal o pasalita ang pamamaraang ginamit bagama’t kadalasan ay pasalita ang ginagamit na paraan sa mga paaralan. Higt na marami sa mga lalaki ang nakararanas ng pisikal na pambubulas habang mas karaniwang ang mga babae naman ay nakararanas ng di-tuwiran o pambubulas na may kinalaman sa pakikipag-ugnayan sa kapwa mag-aaral. Karaniwan ding nagiging biktima ng pambubulas ang mga bakla at tomboy sa paaralan.

Ang pambubulas ay maaring ginagawa ng isang bata lamang o ng grupo ng mga mag-aaral. Ang pangbubulas ay madalas ginagawa ng isang organisasyon o fraternity o pangkat na kinikilala o popular sa paaralan sa kapwa mag-aaral kung nasa labas na ng paaralan. Ang ilan sa karaniwang paraan ng pambubulas na ginagawa sa paaralan ay ang pananakot, pangingikil, at pananakot sa pamamagitan ng armas tulad ng patalim. Ayon sa mga kabataan ang mga salitang maaaring iugnay sa pambubulas ay ang pang-aasar o pang-iinis, pagiging astig at pananakit.

Ang mga Gang at Fraternity

Sa resulta ng pag-aaral na isinagawa para sa PLAN Philippines, tinalakay ang pag-aaral na ginawa ni Palcon (1992) sa mga mataas na paaralan sa lungsod. Ayon sa pag-aaral ni Palcon, ang mga batang hindi napapansin o hindi nakakukuha ng matataas na marka o minamaliit ng guro ang kakayahan ay karaniwang nagbubuo ng isang pangkat na kumikilos na may iisang pagkakakilanlan. Maaring magbuo sila ng grupong tulad ng Otso Kabaong, Trese Hudas, Tropang Alega Gang, Ten Pick Up Boys o fraternity tulad ng AKHRO, SRB at Tau Gamma. Maaring upang ipakilala ang pangkat sila ay may iisang istilo ng pananamit, sekretong paraan ng pagsulat o pananalita, may marka o tattoo sa katawan. Upang suportahan ang mga gawain ng grupo at ang mga pangangailangan ng miyembro nito sila ay nangangalap ng “pondo”. Karaniwang ito ay mula sa pangingikil o maari ding ambag mula sa mga kasapi o “membership fee” na sapilitang sinisingil sa mga kasapi nito.

Karaniwang bahagi na ang karahasan sa pagpapakilala ng mga grupong ito. Kadalasa’y nasasangkot ang ganitong mga pangkat sa gulo (rumble) bunga nang pakikipagtunggalian sa karibal na grupo. Madalas, dahil sa pagkakasangkot sa mga ganitong grupo ang isang mag-aaral ay napipilitang umalis sa paaralan o mag drop-out dahil sa takot sa kalabang gang o maging sa kinabibilangang grupo. Karaniwan din na ang mga gawain ng

ganitong mga gang ay hindi nakabubuti sa kasapi tulad ng pag-inom ng alak, paggamit ng droga, pagsusugal, at pagliban o pag-alis sa oras ng klase upang ipakita ang pakikisama sa grupo. Tulad din ng mga lehitimong fraternity na kinikilala ng pamunuan sa ilang unibersidad, ang ganitong mga gang o grupo ay mayroong mga initiation rites na karaniwan ay labag sa Anti-Hazing Law o Republic Act 8049. Ayon sa batas na ito ang hazing ay isang ritwal o seremonya kung saan ay sinusubok ang isang nais maging miyembro upang matanggap siya sa fraternity o sorority o organisasyon sa pamamagitan ng paglalagay sa kanya sa isang nakakahiya o nakalilibak na sitwasyon tulad ng pagpapagawa sa

kanya ng kakatwa o nakatatawa o gawaing nakababa ng pagkatao o pagsasailalim sa kanya sa pisikal o mental na paghihirap o pananakit. Ang

pang-aabusong sekswal bilang bahagi ng hazing ay pinarurusahan din ng batas na ito. Nakalulungkot na ang batas na ito ay nakasasakop

lamang sa mga lehitimo o kinikilalang fraternity at sorority. Ang pagbubuo ng mga fraternity at sorority sa mga paaralang elementarya at

sekondarya ay mahigpit na ipinagbabawal ng Kagawaran ng Edukasyon alinsunod sa DepEd Order No. 20 s. 1991.

Mga Pamamaraan Upang Maiwasan ang Karahasan sa Paaralan

Ang layunin ng iba’t ibang pamamaraan na nabuo bunga ng mga pag-aaral sa ibang bansa pangunahin na ang Estados Unidos, ay pigilan ang pagkakaroon ng karahasan sa paaralan. May apat na antas kung saan maaring pakilusin ang programa laban sa karahasan sa paaralan: sa lipunan, sa paaralan, sa tahanan, at sa indibidwal.

Ang mga pamamaraan sa antas na panlipunan ay nakatuon sa sosyal at kultural na pagbabago dito upang mabawasan ang karahasan saan man ito nagaganap. Halimbawa ay ang regulasyon ng media upang mabawasan ang pagpapalabas at paglalathala ng karahasan dito, ang paghuhubog ng mga pamantayang sosyal, pagbabago sa sistema ng edukasyon. Ang mga programa sa antas na ito ay nangangailangan ng mahabang panahon at higit na mahirap ipatupad kaysa sa alinmang antas.

Ang programa sa antas na pampaaralan ay nakadisenyo upang baguhin ang mga kalagayan sa paaralan na kaugnay ng karahasan. Ito ay maisasagawa sa pamamagitan ng pagsasaayos at pagkakaroon ng sistema sa loob ng klase, cooperative learning at wasto at sapat na pamamatnubay ng mga guro sa mga mag-aaral. Sa mga paaralang elementarya ang pamamaraan o istratehiyang tinawag na Good Behavior Game ay nakatutulong upang mabawasan ang pagkaantala ng klase at magkaroon ng mabuting interaksyon sa loob ng klase. Nakatutulong naman ang Second Step Curriculum upang sanayin ang mga mag-aaral sa ikalawa at ikatlong baitang na magkaroon ng pagpipigil sa sarili at emphaty upang mabawasan ang agresyon sa kanilang pagkilos at pakikitungo sa kapwa mag-aaral.

Karamihan ng mga programa sa paaralan upang mabawasan o mawala ang karahasan ay nakatuon sa pagsugpo sa pambubulas sa loob ng paaralan. Gayun pa man napatunayan pa rin na higit na mabisa ang mga programa na kaugnay ng pagpapalakas ng ugnayan sa pamilya at mga programang nakapagpapataas ng kasanayang sosyal at akademik ng mga kabataang nanganganib bumagsak o umalis sa paaralan. Sa makatwid ang mga estratehiya at programa sa antas na pantahanan at indibidwal ay mas dapat na bigyan ng tuon.

Reference: 2010 SEC Gabay sa Pagtuturo sa Edukasyon sa Pagpapahalaga II

                   Ph. 197-204

Paunawa sa mga II-Special Science Class/MPJCL

Paunawa
Ang mga sitwasyong nailahad sa bawat homework ay mababasa at hinango sa aklat na Kaganapan sa Pakikipagkapwa II ph.57 at 61 nina Twila G.Punsalan, Sylvia T. Caberio, Myra Villa D. Nicolas at Wilma S. Reyes

Ang mga reaksyon o kasagutan sa inyong mga kani-kanyang homework ay mangyaring ipasa sa akin mula February 8 hanggang 13.
 Maaaring isulat ito sa isang yellow paper o i-post sa bahaging "comments" katulad ng dating ginagawa sa nakaraan. Huwag magkakamali sa bahagi na inyong pagsusulatan upang masiguro ang kaukulang mataas na marka na inyong makukuha. Pansinin din ang petsa ng pagpasa o pag-post. Ito ay mayroon ding kaukulang bonus na puntos.

Good Luck.

Homework No.5 SSC

SSC/Group 5

Ibigay ang iyong reaksyon sa sumusunod na sitwasyon.

Sitwasyon:
Isang pareha, babae at lalaki, naka-unipormeng pang-hayskul ang magkaakbay, magkadikit sa isang sulok ng kampus at hindi inaalintana ang oras. Tila masayang-masaya pa silang dalawa kahit halos lahat ng mga kaklase ay nakauwi na.

Homework No.4 SSC

SSC/Group 4

Pagpasyahan kung Mabuti oMasama ang sumusunod na sitwasyon: Ipaliwanag ang iyong kasagutan.

Sitwasyon:
Humingi ng payo sa mga magulang, guro o guidance counselor tungkol sa isang kaibigan sa katapat na kasarian.

Homework No.3 SSC

SSC/Group 3

Ibigay ang iyong reaksyon sa sumusunod na sitwasyon.

Sitwasyon:
Isang pangkat ng mga magkakaibigang lalaki ang nag-uumpukan sa isang sulok. Mayroon silang pinagkakaguluhang binabasa. Mga pahayagan at babasahing pornograpik.

Homework No.2 SSC

SSC Group 2
 Ibigay ang iyong reaksyon sa sumusunod na sitwasyon.

Sitwasyon:
Isang pareha, babae at lalaki, nakaunipormeng pang-hayskul at namamasyal sa isang beach resort sa oras ng klase. Inspiradong-inspirado sila sa pagbabasa ng madamdaming dula ni Shakespeare, ang Romeo and Juliet.

Homework No.1 SSC

SSC/Group 1
Pagpasyahan kung mabuti o masama para sa iyo ang sumusunod. Isulat ang paliwanag.
Sitwasyon:
 Manood ng sine kasama ang isang kaklaseng kaibigan sa katapat na kasarian.

Esp II Yunit 3 Aralin 4

Pakikipagkaibigan sa Katapat na Kasarian

Mga uri ng Pakikipagkaibigan sa katapat na kasarian (Cross-sex Friendship)ayon kina Laura Guerero at Alan Chavez(2005)

1.Kapwa nagnanais na matungo ang pagkakaibigan sa isang romantikong relasyon( Examined mutual romance). Ginagamit ang pagkakaibigan bilang tuntungan patungo sa isang romantikong relasyon at upang mas makilala ang isa’t-isa. Nakikita kung may posibilidad na lumago ang ugnayan patungo sa isang romantikong relasyon o kung mananatili na lamang sa pagkakaibigan.

2.Kapwa nagnanais na mapanatili ang pagkakaibigan (Strictly Platonic). Naninindigan ang bawat isa na mapatatag ang kanilang ugnayan bilang magkaibigan.

3.Ang isa sa magkaibigan ay naghahangad ng isang romantikong pakikipag-ugnayan (desires or rejects romance). Ang isa sa dalawang magkaibigan ay nakakaramdam ng atraksyon o pagmamahal sa kanyang kaibigan ngunit pilit niya itong pinagtatakpan dahil naniniwala siyang hindi kapareho ang nararamdaman ng kanyang kaibigan para sa kanya. Ipinakikita ang labis na pag-iingat upang hindi masira ang pagkakaibigan.

Apat na hamon na kinakaharap ng pakikipagkaibigan sa katapat na kasarian

1.Hamon sa Emosyonal na pagkakabuklod- (Emotional Bond Challenge)-mga pagkakataong inaakalang ang labis na pagiging malapit sa isa’t-isa at ilang pagkagusto sa ilang mga katangian ay nagpapahiwatig na ng isang romantikong relasyon.

2.Hamon sa Pagharap sa Publiko(Public Presentation Challenge). Mahirap na mabasa ang magiging puna ng mga tao sa mga pagkakataong nakikita ang dalawang magkaibigan na palaging magkasama at magka-usap.

3. Hamong Sekswal(Sexual Challenge). Tunay na ang isang babae at lalaki ay nilikha upang magbuklod bilang isa ngunit hindi ito angkop sa lahat ng pagkakataon. Kailangan laging pairalin ang katatagan upang mapaglabanan ang anumang tukso na maaaring dumaan sa ugnayan.

4. Hamon sa Pagkakapantay (Equality Challenge).Kailangang maging bahagi ang bawat isa sa mga pagpapasya at mahalagang ituring ang isa na kapantay ang halaga upang mapalago ang pagkakaibigan.

Mga payo upang mas mapatatag ang pakikipagkaibigan sa katapat na kasarian.

1.       Kailangang unawain ang tunay na kahulugan ng pagkakaibigan.

2.       Isaisip na hindi lahat ng pagkakataon , na ang dahilan ng pagkikipagkaibigan ng lalaki ay magkaroon ng tuntungan para sa isang malapit na ugnayan.

3.       Kailangang maunawaan ang pantay na pagtingin na dapat at nakalaan sa isang babae at lalaki sa lipunan sa kasalukuyan.

4.       Maging malawak ang pag-iisip sa posilbilidad na magkaroon ng relasyon bilang magkaibigan ang lalaki at babae.

5.       Unawain ang mga dahilan kung bakit nais maging magkaibigan ang isang babae at lalaki.

6.       Unawain na ang isang babae at lalaki ay magkaiba sa paraan ng pakikipag-usap

7.       Mas bigyan ng pagkakataon ang mga lalaki na magbigay solusyon sa mga problema.

8.       Kailangan maglaan ng panahon ang babae sa pakikinig sa mga hinaing o suliranin ng lalaki.

9.       Pag-usapan ang magiging limitasyon ng pagkakaibigan.

10.   Kailangang maunawaan na ang mga lalaki ay maalaga at may posibilidad na maging seloso.

Reference:

 Gabay sa Pagtuturo sa Edukasyon sa Pagpapahalaga II

2010 Secondary Education Curriculum.

EsP II Yunit III Aralin 2

Yunit III Aralin 2

PAGSUNOD AT PAGGALANG SA MAGULANG, NAKATATANDA AT NASA KAPANGYARIHAN

Ikaw ay napaliligiran ng tao. Kahit saang panig ka tumingin, makikita mong napakaraming iba-ibang tao ang iyong nakasasalamuha sa bawat araw. May kanya-kanyang ugali, asal, pangangailangan, gusto, pangarap at pananaw.

Isa sa kasanayan na dapat mong matutuhan ay ang pakitunguhan ang bawat isa sa kanila na walang pagkiling at diskriminasyon. Ito ay sa pamamagitan ng pagsasaalang-alang na ang lahat ng tao ay pantay-pantay sa lipunan at sa paningin ng Diyos; na ang lahat ay kailangang makatanggap ng paggalang mula sa kanyang kapwa.

Sapat na ba ang paggamit ng “po” at “opo” upang ikaw ay matawag na magalang? Ito ba ay sa pamamagitan ng pagmamano at paghalik sa noo? Kailangan mong maunawaan na hindi sapat ang ganitong mga pamamaraan upang maipakita ang paggalang.

Sa araling ito, mauunawaan mo kung gaano kahalaga ng birtud na ito. 

Ang birtud na kinikilala bilang pinakamahalaga at pinakamakapangyarihan at itinuturing na ina ng lahat ng iba pang mga birtud.

Sa yugto ng pagbibinata/pagdadalaga, mas nagkakaroon ng malalim na kahulugan at kabuluhan ang kanilang pagtingin sa paggalang. Ito ay dahil unti-unti nagiging malinaw sa kanila ang kanilang pagkakakilanlan, nagsisimula na nilang maunawaan kung ano ang kahulugan ng paggalang saibang tao at paggalang sa kanilang sarili. Kaya lamang, may mga pagkakataon na labis ang pagnanais ng isang kabataan na siya ay igalang ng kanyang kapwa. Lagi nila itong hinahanap mula sa mga tao sa kanilang paligid. Gusto nila na laging igalang ang kanilang mga pagpapasya, ang kanilang pag-iisa, ang kanilang pribadong buhay. Ngunit kapansin-pansin naman na hindi sila sensitibo sa kanilang pagkukulang na ipakita ang paggalang sa kanilang kapwa.

Ang paggalang ay hindi patungo lamang sa iisang direksyon. Kung gusto itong makamit kailangang matutuhan muna itong ibigay sa ibang tao. Mahalagang maunawaan na ang pagbibigay sa isang tao ng paggalang o respeto ay katumbas ng pagpapahalaga sa kanila bilang tao at sa kanilang kaisipan at damdamin. Kasama rin dito ang pagkilala sa kanila, pagiging tapat sa kanila at pagtanggap sa kanila bilang sila, sa kabila ng kanilang mga kahinaan at pagkakamali.

Kailangan din na maging malinaw na ang bawat isa ay may karapatan na ituring at kilalanin ng kanyang kapwa bilang siya, bilang anak ng Diyos. Ito ay pagkilala na ang lahat ng tao ay pantay-pantay. Kasabay din na dapat isaalang-alang na ang bawat indibidwal ay may pansariling

katayuan sa lipunan at kalagayan at dahil dito dapat na igalang siya ng ibang tao sa paraang nararapat para sa kanya.

Makatutulong sa iyo ang babasahin na ito upang magabayan ka sa tamang pamamaraan ng paggalang sa ilang mahahalagang tao sa iyong paligid

PAGGALANG SA MAGULANG

Ang iyong mga magulang ay kaparat-dapat sa iyong paggalang dahil sila ang nagdala sa iyo dito sa mundo, nagbigay sa iyo ng edukasyon at sila ang binigyan ng Diyos ng awtoridad upang iyong sundin at igalang.

Ngunit dumarami pa rin ang mga kabataan na hindi na kakikitaan ng paggalang sa kanilang mga magulang. Anak na sumasagot nang pabalang, hindi tumutugon sa mga utos o tagubilin, walang pagsasaalang-alang sa kanilang damdamin, walang pakundangang pagbabahagi sa kanyang kaibigan ng kahinaan ng sariling mga magulang at marami pang iba. Natural lamang na dadaloy ang paggalang sa pagitan ng magulang at ng kanilang mga anak kung nasa kanilang gitna ang tunay at wagas na pagmamahal.

Kung wala ang pagmamahal, imposibleng maisabuhay ang birtud ng paggalang.

Ang paggalang sa kapwa ay maituturing lamang na dalisay kung ito ay isinasagawa dahil sa pagkilala na ang tao ay anak ng Diyos. Iginagalang ng mga anak ang kanilang mga magulang dahil alam nilang sila ang pinili ng Diyos upang mapunta sa posisyon na ito. Sila ang pinagkatiwalaan ng Diyos upang magpalaki at mag-aruga sa kanya. Alam ng lahat na ang ating mga magulang ay katulad ng kahit na sinong pangkaraniwang tao, hindi sila perpekto.

Sila rin ay nagkakamali dahil sa kanilang mga kahinaan. Ang mga bagay na ito ang dapat na maisapuso ng lahat ng anak. Oo nga at hindi tayo binigyan ng pagkakataon ng Diyos na mamili ng ating sariling mga magulang. Ngunit hindi sapat na dahilan na dahil hindi sila ang mga magulang na ating hinahangad na maging upang hindi na natin sila igalang at mahalin.

 Hindi ang katangian ng ating mga magulang ang sukatan ng lalim ng pagmamahal at paggalang natin sa kanila kundi ang pagkilala sa kanila bilang biyaya ng Diyos na binigyan Niya ng awtoridad upang hubugin, bantayan at palakasin ang ating mga halaga.

Ang mga kabataan sa kasalukyan ay madalas na nag-iisip na mayroon silang karapatan na mag-isip at ikilos ang kahit ano na kanilang nais sa harap ng kanilang mga magulang. Kung minsan inaabuso ng mga kabataan ang kahulugan ng kalayaan. May mga pagkakaton pa na mapapansin na talagang hinahamon ng mga kabataan ang kanilang mga magulang upang magalit at masaktan, ito ay isang gawaing tunay na nagpapakita ng kawalan ng paggalang.

Kailangang maging malinaw para sa isang kabataan na katulad mo na, habang ikaw ay nakatira sa iisang bubong kasama ang iyong mga magulang, mayroon kang tungkuling igalang at sundin ang mga ito. Kapag naabot mo na ang sapat na gulang, ang tungkuling upang sila ay sundin ay maaaring humihinto ngunit ang sila ay igalang ay mananatili.

Ang paggalang at pagsunod sa magulang ay kinakailangang laging nasa isip at puso ng lahat. Hindi ibinibigay lamang kapag sila ay nariyan at tatalikuran sa mga pagkakataong sila ay wala na sa ating harapan. Ang paggalang at pagsunod sa ganitong paraan at mapagpaimbabaw, kulang ng sinseridad at maituturing na walang kabuluhan. Halimbawa, sa kasalukuyan, palaki nang palaki ang bahagdan ng mga magulang na napipilitang maghanap-buhay sa ibang bansa para matustusan ang pangangailangan ng pamilya. Sa mga pagkakataong ganito, nawawala na ba ang tungkulin ng isang anak na igalang at sundin ang kanyang sariling mga magulang?

Sa ganitong mga pagkakataon, mas kailangan na iparamdam ng mga anak ang

kanilang paggalang at pagsunod sa kanilang mga magulang. Hindi biro ang sakripisyo na ibinibigay ng mga magulang para sa kapakanan ng kanilang pamilya, lalo’t higit para sa kanilang mga anak. Hindi biro ang malayo sa pamilya at hindi magkaroon ng pagkakataon na masubaybayan ang paglaki ng kanilang mga anak. Ang tanging kapalit na maibibigay ng isang anak sa ganitong pagkakataon ay ang kapanatagan ng damdamin ng kanilang mga magulang kahit na sila ay nasa malayong lugar na ang kanilang mga tagubilin ay buong katapatang sinusunod ng kanilang mga anak.

Upang manatili ang paggalang sa loob ng pamilya, mahalaga na palaging bukas ang komunikasyon. Ang mga miyembro ng pamilya ay kailangang matapat sa isa’t isa at bukas sa pagsasabi ng totoo kahit pa masakit ito. Kung palagiang bukas ang komunikasyon at buhay ang pagtitiwala sa lahat ng pagkakataon mas magiging madali para sa isang pamilya ang isabuhay ang paggalang sa bawat isa.

Madalas na nagiging suliranin sa loob ng pamilya sa pagitan ng magulang at ng anak ay ang kakulangan sa komunikasyon. Halimbawa, Madalas na iniisip ng mga bata ang hindi patas na pagtingin ng mga magulang. Marahil, nagkakaroon ng paghahambing sa pamamaraan ng pagdisiplina ng mga magulang ng kanilang mga kaibigan o kamag-aral o maging sa iba pang mga kapatid. Sa halip na ito ay iparating sa kanyang mga magulang ay nagkikimkim ng sama ng loob sa kanyang dibdib na sa paglipas ng panahon ay lumalalim at nagiging galit. Hindi nauunawaan ang panig ng kanyang sariling mga magulang dahil hindi naman ito nabigyan ng pagkakataon upang ipaliwanag ang kanilang panig. May mga sitwasyon kasi na kaya ganito kahigpit ang mga magulang ay dahil ayaw nilang mangyari sa kanilang mga anak ang mga pagkakamaling kanilang nagawa noong sila ay mga bata pa.

Kung ang ganitong sitwasyon ay madadaan sa maayos na usapan sa pagitan ng magulang at mga anak, hindi magkakaroon ng puwang ang pagkawala ng paggalang sa isat’ isa. Huwag hayaang mawala ang sigla at liwanag sa loob ng tahanan dahil lamang sa hindi pagkakaunawaan. Kung nais mong ikaw ay igalang matuto ka ring ibigay ito at huwag ipagkait sa sarili mong mga magulang.

PAGGALANG SA NAKATATANDA

Sinoman na nakatatanda sa iyo ay kailangang igalang. Isa ito sa napakagandang bahagi ng kultura ng mga Pilipino. Ang lahat ng bata sa simula pa lamang ay tinuturuan na na gumamit ng po at opo sa kanilang pakikipag-usap sa sinomang nakatatanda. Ito ay ginagawa hindi lamang sa mga

kapamilya kundi sa lahat ng tao. Ang pagmamano ay isa ring katangi-tangi kaugaliang Pilipino na nararapat na manatiling buhay hanggang sa kasalukuyan. Ang gawaing ito ay isang palatandaan ng pagkilala sa kanila bilang mahalagang bahagi ng iyong buhay at ng lipunan.

Lalo’t higit na nangangailangan ng iyong paggalang ang mga matatanda. Ano na nga ba ang kalagayan ng matatanda sa ating lipunan?

Nakalulungkot na sa kasalukuyan ang silbi ng tao sa lipunan ay nakabatay na lamang yata sa magiging kontribusyon niya sa pagpapa-unlad ng kalagayan ng ekonomiya. Kapag tumatanda na at wala nang kakayahang maghanap-buhay at kumita para sa kanyang pamilya, lumalamlam na ang

paggalang sa kanila. Kapag may matanda sa daan para bang hindi man lang sila paglalaanan ng pangalawang tingin ng mga taong nagdaraan. Sa pagsakay sa jeep, nilalagpasan na lamang, ang katwiran, sagabal dahil mabagal kumilos, ang mga tao tuloy natatakot nang tumanda.

Tama ba na ganito ang maging damdamin ng tao sa pagtanda? May hangganan ba ang pagbibigay ng paggalang?

PAGGALANG SA NASA KAPANGYARIHAN

Walang lipunan ang maaaring mabuhay o umiral kung walang awtoridad. Ang lahat ng tao ay napasasailalim sa mga taong nasa kapangyarihan. Kahit pa ang pinakamataas na tao sa lipunan ay nasa ilalim ng isang makapangyarihan. Ngunit may mga pagkakataong nakalilimutan na yata ng tao ang paggalang sa mga nasa kapangyarihan. Madalas lalo na sa edad mo ngayon, ayaw mo na mayroong tao na magdidikta sa iyo kung ano ang iyong nararapat na gawin at kung paano gagawin ang mga bagay-bagay. Sa iyong palagay ay sapat na ang iyong nalalaman upang makapagpasya ka para sa iyong sarili. O kung minsan ang pinaniniwalaan mo lamang ay yaong mga taong nagbibigay ng mga pagpapasyang naaayon sa iyong kagustuhan.

Hindi ganito ang nararapat na maging paniniwala. Maraming mga tao ang inatasan ng Diyos at binigyan ng kapangyarihan upang ikaw ay gabayan. Inaasahan Niya na ibibigay mo ang iyong paggalang at pagsunod sa kanila. Hindi naman ito nangangahulugan na kinakailangan mong sundin ang lahat ng kanilang mga iniuutos o itinatagubilin at makiayon sa lahat ng kanilang mga pagpapasya. Pero ito ay nangangahulugan na kailangan mong ipakita ang iyong paggalang lalo na sa kanilang posisyon at karugtong nito ang taong may hawak ng posisyon na ito. Kailangan mong tanggapin na ang sinomang tao na may kapangyarihan ay may kakayahang mag-utos at magdikta at may karapatang humingi ng paggalang mula sa mga tao sa ilalim ng kanyang kapangyarihan. Ang pagsunod sa kanila ay nararapat na dahil sa paggalang at hindi sa takot o pagbibigay lamang.

Ngunit sa paglipas ng panahon, marami na ang nababago, lalo na sa pananaw at paniniwala ng mga tao. Sa kasalukuyan ang mga tao ay labis ang paglaban para sa kanilang kalayaan upang ipahayag ang kanilang damdamin. Kung minsan ay nawawalan na ng konsiderasyon sa damdamin ng taong tatanggap nito.

Sa mga nagdaang panahon, nakikita natin ang mga taong tahasan ang binibigay na pagpuna sa mga pinuno ng pamahalaan, sa sistema ng pamahalaan, sa kalagayan ng bansa at kahit ano pa na hindi naaayon sa kanilang sariling paniniwala. Kung minsan, nakalulungkot isipin na lumalagpas na sila sa nararapat at nawawala ang konsiderasyon sa paggalang sa kanila bilang isang taong may damdamin at anak ng Diyos.

Hindi naman sinasabi na mali ang ipahayag ang damdamin ngunit ang mahalaga, sa pagsasagawa nito lagi pa ring may pagsasaalang-alang sa kanilang pagkatao bilang tao.

Paano nga ba lubos na maipakikita ang paggalang sa mga nasa kapangyarihan?

Narito ang ilan sa mga pamamaraan (Wolff)

1. Magbasa at pag-aralan ang tunay na tagubilin ng Diyos sa paggalang sa nasa kapangyarihan.

 Pinagkatiwalaan ng Diyos ang mga taong nasa kapangyarihan dahil alam ng Diyos ang kanilang mga kakayahan at ang malaki nilang magiging kontribusyon sa iyo at sa lipunan. Kung uunawain mo ang mga bagay na ito, mas magiging maluwag sa iyo na tanggapin na karapat-dapat sila sa iyong lubos na paggalang.

2. Lagi mong ipagdasal ang lahat ng tao na may kapangyarihan sa iyo.

Sila ay tao rin na katulad mo. Ang pagkakaiba lamang ay may nakaatas sa kanilang balikat na mga tungkulin na napakahalaga upang ikaw ay gabayan tungo sa iyong paglago. Katulad mo, mas kailangan nila ng gabay mula sa Diyos upang maisakatuparan nila nang maayos ang kanilang mga tungkulin at upang kanilang maunawaan ang napakahalaga at napakakritikal nilang tungkulin sa paghubog ng iyong kabuuan.

3. Maging isang buhay na halimbawa sa mga tao sa iyong paligid.

 Ipakita mo sa lahat kung paano ang tamang paggalang sa mga nasa kapangyarihan.

Huwag mong ipakita sa iyong mga kamag-aral ang pakikipagtalo sa iyong mga guro, ang pagsuway sa mga panuntunan ng paaralan, ang pagsasalita ng masama laban sa guwardiya ng paaralan at marami pang iba. Lagi mong tatandaan na maliit lamang ang pagitan ng pagbibigay ng puna at kritisismo sa kawalan ng paggalang. Ang pagsasabi ng iyong puna o kritisismo ay maaaring maisagawa na hindi nawawala ang paggalang. Kailangang siguraduhin na masabi ito sa maayos na pamamaraan, na laging isinasaisip ang magiging damdamin ng taong tatanggap nito.

4. Alamin at unawain sa una pa lamang na hindi lahat ng pagpapasya ay magiging kaaya-aya para sa iyo upang ito ay iyong sundin.

Hindi perpekto ang lahat ng taong nasa kapangyarihan. May kapasidad silang magkamali paminsan-minsan. May mga pagkakataon na talagang magkakabanggaan ang inyong mga prinsipyo at hindi magiging kapaki-pakinabang at katanggap-tanggap para sa iyo ang kanilang mga pagpapasya. At sa ganitong mga pagkakataon madalas na nakaliligtaan ang paggalang sa kanilang kapangyarihan at sa kanila bilang tao. Walang bagay na hindi madadaan sa maayos at mahinahon na usapan. Ang paraan ng pagbabahagi ng iyong reaksyon sa mga maling pagpapasya ay mahalagang laging bigyan ng tuon upang hindi masakripisyo ang paggalang sa isa’t isa.

Darating at darating ang panahon na ikaw naman ang bibigyan ng Diyos ng kapangyarihan sa ibang tao. Hindi mo rin nanaisin na hindi makuha ang paggalang mula sa mga tao na nasa ilalim ng iyong kapangyarihan. Hindi mo makakayang ibigay ang isang bagay na wala sa iyo. Kung kaya ngayon pa lamang simulan mo ng pag-aralang tumugon, sumunod at gumalang.

Ngunit paano nga ba natin maisasabuhay ang paggalang na ginagabayan ng katarungan at pagmamahal? Ang mga sumusunod ay mga mungkahi mula sa aklat ni Isaacs na Character Building:

1. Panatilihing buhay at nag-aalab ang pagkakaunawaan at pagtanggap sa pamilya at sa lipunan. Maraming mga maliliit na pamamaraan upang mapagtagumpayan ang layuning ito. Halimbawa, pakikinig nang mabuti habang may nagsasalitang ibang tao, pag-iwas sa mga hindi naman makatutulong na mga puna, pagiging maingat sa pananalita at kilos upang hindi makasakit ng damdamin ng kapwa. Gawin mo ang iyong kontribusyon upang maakit ang iba na ibalik din ito sa iyo.

2. Kilalanin na ang lahat ng tao ay may kakayahang umunlad. Lahat ng tao bata man o matanda ay may kapasidad na magkamali. Palatandaan lamang na ang tao ay hindi perpekto. Lahat ng tao ay mayroong mga kahinaan. Dahil dito ang lahat ng tao ay binigyan ng Diyos na pagkakataon na umunlad. Ang paghusga sa isang tao dahil sa kanyang mga pagkakamali ay nagpapahiwatig na hindi mo na binibigyan ng pagkakataon ang iyong kapwa na magbago at umunlad. Ikaw din ay nagkakamali, at hindi rin magiging kalugod-lugod sa iyo kung ikaw ay basta na lamang huhusgahan dahil dito. Marapat lamang na ang lahat ay bigyan ng pagkakataon upang itama ang kanyang mga pagkakamali. Mahalaga ang kakayahan na ito para sa ganap na pagsasabuhay ng paggalang.

3. Kumilos na ang palaging layunin ay ang makatulong sa kapwa.

Nilikha tayo ng Diyos bilang isang panlipunang nilalang. Pahiwatig ito na kailangan natin

ang isa’t isa upang mahanap ang kaganapan ng pagkatao. Sa ating pagkilos, kailangan na ang ating layunin ay nakatuon sa pagtulong sa ating kapwa. Nakalulugod isipin na ikaw ay kabahagi ng ibang tao sa paghahanap ng bahagi ng kanyang sarili. Hindi mo dapat tinitingnan ang iyong kapwa bilang balakid sa iyong paglago. Nariyan sila dahil may bahagi silang gagampanan sa iyong buhay at nariyan ka dahil may bahagi kang gagampanan sa kanilang buhay.

4. Gawin lamang ang anomang kilos na hindi makasasakit ng kapwa.

Lahat ng tao ay may damdamin na nasasaktan. Sabi nga nila mas medaling maghilom ang sakit na dulot sa katawan kaysa sa damdamin. Kung kaya bilang isang kabataan kailangang laging isaalang-alang sa bawat pananalita at kilos ang pagiging maingat upang hindi makasakit ng kapwa. Minsan, dahil sa kakulangan sa pag-iingat, hindi na tayo nagiging sensitibo sa damdamin ng ating kapwa.

Halimbawa, sa silid-aralan lalo na sa mga oras na wala ang guro, may mga mag-aaral na sasamantalahin ang pagkakataon upang makuha ang atensyon ng marami. Ang kanyang intensyon ay ang makapagpasaya ngunit ang kanyang pamamaraan ay ang gawing tampulan ng tawanan ang kahinaan ng isang kamag-aral. Maaaring nakapagpapasaya ito ng marami ngunit ito ay labis na kawalang paggalang sa isang taong labis na nasasaktan. Hindi ito makatarungan, ito ay tunay na dapat ikondena. Ngunit minsan din naman may mga pagkakataon na maganda ang ating layunin sa ating kapwa ngunit hindi natin alam na makasasakit pa rin ito. Halimbawa, Nabalitaan mo na ang isa mong kamag-aral ay may tubercolosis. Naawa ka sa kanya at nais mo siyang tulungan. Naisip mong magpunta sa lahat ng silid-aralan upang sabihin ang kalagayan ng iyong kamag-aral, na ang layunin ay makakalap ng tulong pinansyal mula sa mga ito. Ngunit ang naging bunga nito ay iniiwasan na siya ng maraming mga mag-aaral dahil nalaman ng mga ito ang kanyang karamdaman. Marahil ay makararamdam ka ng pagsisisi dahil sa iyong ginawa ngunit alam mo naman na wala kang anomang masamang intensyon. Marahil, nakaligtaan mo lamang na isipin nang mabuti ang maaaring maging kahihinatnan ng iyong pagtulong. Sa ating mga pananalita at pagkilos, kailangang laging isaalang-alang ang prudensya upang matiyak natin na hindi tayo makasasakit ng ating kapwa.

5. Unawain na ang lahat ng tao ay magkakaiba kung kaya nagkakaroon din ng pagkakaiba sa paraan ng pagpapakita sa kanila ng paggalang.

 Iba ang paraan ng paggalang na iyong ibinibigay sa iyong mga magulang kaysa sa iyong mga guro. Iba para sa nakatatanda at iba rin para sa mga taong nasa kapangyarihan.

Halimbawa, maaaring sapat na para sa isang guro ang batiin mo siya ng magandang umaga sa tuwing makakasalubong mo siya at ang ibigay mo sa kanya ang iyong buong atensyon sa oras ng kanyang klase.

Hindi lamang ganito ang paraan ng pagpapakita mo ng paggalang sa iyong mga magulang, kailangan mong sundin ang kanilang mga paala-ala at utos, igalang ang kanilang mga pasya, mahalin sila ng walang kondisyon at marami pang iba. Kailangang maging mulat ka sa iba’t ibang mga pamamaraang ito upang hindi ito magdulot ng suliranin sa hinaharap.

6. Bago mag-alay ng tulong sa kahit na sinoman, siguraduhin na ganap na nauunawaan kung ano ang kanilang tunay na kalagayan.

Mulat ka ba sa tunay na pangangailangan ng taong nais mong tulungan? Kailangan mong alaming mabuti ang kanilang tunay na sitwasyon o kalagayan bago mo isagawa ang pagtulong sa kanila. Ito ay upang masiguro mo na tama at tunay na makatutulong sa kanya ang anomang iyong ibibigay.

Ang isang pulubi sa lansangan halimbawa ay hindi nararapat na bigyan ng pera bilang limos. May mga sitwasyon kasi na hindi nila ito ginagamit upang ipambili ng pagkain bagkus upang ipambili ng rugby o kaya naman ay upang ibigay sa kanyang mga magulang upang gamitin sa pagsusugal. Sa ganitong pamamaraan, hindi natin tunay na natulungan ang bata, mas naakay pa siya sa kasamaan.

7. Ibigay sa sinoman ang paggalang na nararapat lamang para sa kanya.

Ang paggalang ay walang pinipiling tao, lugar, oras o pagkakataon. Lahat ng tao ay anak ng Diyos na karapat-dapat sa paggalang ng sinoman. Maaaring magkakaiba ang pamamaraan ng pagpapakita ng paggalang sa kapwa, nakabatay sa kanyang posisyon sa lipunan ngunit mula sa pinakamataas hanggang sa pinakapayak na tao sa lipunan marapat sila sa iyong paggalang.

8. Sa pakikipag-usap sa ibang tao, iwasan ang paglalahat sa paghuhusga sa tao, walang pagsasaalang-alang na kritisismo at anomang uri ng diskriminasyon.

 Madalas kapansin-pansin ang kawalan ng paggalang sa kapwa sa paraan ng pakikipag-usap sa mga ito. Masyado tayong mabilis na magbitaw ng mga salita. Hindi na natin naipagsasaalang-alang ang damdamin ng ating kausap; humuhusga tayo sa ating kapwa nang hindi natin ganap kakilala, nagbibigay tayo ng ating puna na hindi naman kailangan at hindi naman nakatutulong, minamaliit natin ang ating kapwa dahil lamang sa katayuan niya sa buhay. Nakalulugod ang isang taong mas pinipiling manahimik kaysa sa magbitaw ng masamang salita sa kanyang kapwa.

9. Isipin kung paano maibibigay ang pinakamahusay na paglilingkod sa kapwa na may pagsasaalang-alang na walang iisang tuntunin na maaaring sundin na aangkop para kanino man.

Hindi tayo dapat na masiyahan sa “pwede na”. Madalas, kapag nagbibigay tayo sa ating kapwa tinitingan lang natin ito bilang isang obligasyon na kailangang isakatuparan. Ang pagtulong na hindi nilakipan ng pagmamahal ay walang kabuluhan. Kailangang siguraduhin na ang pinakamahusay ang laging ibigay para sa kapwa. Ngunit kailangan ding bigyan ng tuon ang pagkakaiba-iba ng bawat tao. Kailangang bigyan ng paggalang ang kanilang indibidwalidad. Kailangang bigyan din ito ng konsiderasyon dahil may mga pagkakataon na ang sapat para sa isa ay maaring hindi sapat para sa iba.

Gawin mo sa iyong kapwa ang nais mong gawin sa iyo. Mahalaga ang kawikaang ito upang ipaunawa sa bawat isa na ang paggalang ay nararapat na nagmumula sa iyo. Hindi ito hinihingi bilang limos at hindi ito nabibili ng anomang halaga. Ito ay makukuha lamang kung ikaw ay karapat-dapat, kung ikaw ay marunong ding gumalang sa iyong kapwa. Walang pinakamagandang regalong makukuha mula sa ibang tao kundi ang kanilang taos-pusong paggalang.

Nakahanda ka na bang makatanggap ng regalong ito?

Note: Ang Leksyong ito sa EP II ay hango sa 2010 Secondary Education Curriculum;

           Gabay sa Pagtuturo sa Edukasyon sa Pagpapahalaga II ph.136-145.