Gulong

"Trust in the Lord with all your heart, and lean not on your own understanding.
In all your ways, acknowledge Him, and He shall direct your paths."
                                                               Proverbs 3:5-6

      Sa ating paglalakbay sa mundong ito, may kapighatian at kasiyahan...may kasaganaan at kagipitan. Hindi malaman kung saan susuling. Minsan ay kumakapit sa kung anong puwedeng kapitan...upang makaligtas...makaangat...makapagpatuloy.
      Parang gulong ang buhay sa mundo. Itinuturo ng kasabihang ito ang pagtitiis at pag-asa para sa isang magandang buhay.Paano naman kung mas nakakahigit ang mga panahong ikaw'y nasa ilalim at nabibilang sa dalawa ang mga pagkakataong ikaw ay nasa ibabaw? Kakapit ka ba sa patalim?
      Sa isang klase ng Edukasyon sa Pagpapahalaga, ang mga bata'y binigyan ng isang sitwasyon upang pag-aralan. Pinapili sila kung alin ang tama at maling gagawin. Kung gaano sila kadaling pumili ng sagot ay parang ganoon din kadaling pinangatwiranan ng mga ito kung bakit ito ay tama o mali.
      Kapansin-pansin ang hitsura ng isang batang babae nang tanungin sapagkat bukod sa atubiling tumayo ay tila hindi matukoy at mapangatwiranan ang anumang isasagot.
      Ngunit tumayo pa rin siya at banayad na nagsabi..."Mam...hindi ko po alam kung alin ang tama o mali...pwede bang bukas ko na lang sasagutin...kasi...tatanungin ko pa si Lord kung ano ang dapat kong gawin eh..."
      Sa oras ng pag-aatubili, pagkalito at kabagabagan...walang pinakamabuting gawin kundi ang magdasal.



Mam Eddie

Anyo

Change for the Better 

  Sa lahat ng mga nilalang ng Diyos sa mundo, tao lamang ang may kakayahang baguhin  ang kanyang panlabas na anyo.

  Ayon sa isang manunulat, ang pinakamalaking pagbabago sa henerasyon ng tao ay ang pagkakatuklas na mababago ng tao ang mga panlabas na aspeto ng kanyang buhay sa pamamagitan ng pagbabago ng kanyang mga pananaw at kaisipan.

  May mga may-edad na nagiging bata sa tingin sa pamamagitan ng pag-iisip na maaari pa silang kumilos at maging bata sa tunay nilang edad.

  Ang ilang may mga kapansanan tulad ng pilay, sakang at iba pa ay gumagaling kapag natanim sa kanilang isipan ang paniniwalang sila ay may pag-asa pang gumaling. Ang isang drug addict ay magbabago kapag nagkaroon siya ng determinasyong magbago sa kanyang gawi at bisyo.

  Madalas nating marinig ang kasabihang ito sa Ingles, “Tell me who your friends are and I’ll tell you who you are.” Ito’y may malaking kaugnayan sa pagbabago ng tao. Kapag mahilig sa sine ang mga kaibigan mo, tiyak na magiging ganoon ka rin. Kung ano ang mga sinasabi, pinaniniwalaan at ginagawa nila ay tiyak na doon ka rin. Ang dating ikaw ay magiging sila. Ito’y sapagkat malaki ang impluwensiya ng kapaligiran sa pagbabago.

  Kung ilang istorya na ang ating narinig tungkol sa isang probinsiyanang naluwas ng siyudad na nagbago hindi lamang sa pag-uugali kundi maging sa hitsura at anyo. Ang dating ugali ay naging moderno at maski ang pananalita’y kariringgan ng pagbabago sa punto. Ang isang Pilipinong nanirahan sa ibang bansa, sa maikling panahon’y nakakalimutan ang sariling wika. Nakakatawang nakakalungkot!

  Maraming dahilan kung bakit ang tao’y nagbabago ganoon din ng mga paraan kung paano. Hindi masama ito. Ang panahon ay nagbabago, mas lalong ang tao’y dapat magbago.

  Kung ang pagbabago ay para sa kabutihan ng tao, ito’y lubhang kapuri-puri. Ngunit kung ito’y bilang pakikiayon sa iba at sa halip na makabuti ay lalong makasama…mas mabuti pang manatili sa kung ano ka.

LFC-Lay Formation Center. Ito’y  matatagpuan sa lungsod ng Dagupan, Pangasinan. Isang retreat at recollection center. Isang lugar upang makapagmuni-muni…at makakatulong upang makamit ang hinahanap na pagbabago sa aspetong ispiritwal.

Huwad

First Love Never Dies

     Ito po’y isang matandang kasabihan hindi lamang  angkop sa mga damdaming nararamdaman patungkol sa ibang kasarian. Mandi’y maaaring maging akma rin sa mga kaisipan, interes o hilig, ambisyon, mga gawi at ibang bagay na may kinalaman sa ating kalikasan bilang tao.

          Bakit may mga taong sa kabila ng kaalwanan sa buhay ay nakakaramdam pa rin ng kahungkagan? Hindi masumpungan ang kaligayahang akala’y matatamo sa sandaling makamit ang tagumpay at matatagpuan na lamang nila ang mga sariling bumabalik sa kahapon, sa buhay at lugar na dati’y iniwan at pilit tinakasan.
         There is no place like home…sabi ng iba. Ano ang silbi ng kayamanan at marangyang buhay kung nag-iisa at malayo sa pamilya at mga kaibigang tunay na nagmamalasakit?
         Ganito rin ang nangyari sa isang babaeng unang nakaranas ng gawaing sinasabi ng iba, ay mahalay at masagwa. Gaano man ang pagbabagong naisin niya ay muling binalikan ang gawaing nakapagbigay sa kanya ng ibayong saya at maraming pera!
        May mga taong sa kabila ng angking tagumpay ay hindi masaya sa kanilang ginagawa. Kaipala’y hindi yaon ang tunay na pangarap gawin sa kanyang buong buhay. Huwad ang mga ngiti at sayang ipinapakita ng kanyang mukha. Kaya’t sa kabila ng lahat…patuloy pa rin sa paghanap ng paraan upang mabigyang laya ang mga naunang mithiin at pangarap sa buhay.
        Para sa isang guro na ang kapiling ay hindi mabilang na gawain …ay heto at nagsisikap pa ring makabuo ng isang sulatin at maipahayag ang nilalaman ng damdamin….simple lamang ang dahilan…hindi namamatay ang unang pag-ibig!
        Ikaw…ano ang first love mo?
        Nawa, ang lahat ay makasumpong ng ligaya at tuwa, kapanatagan ng kalooban at damdamin at kapayapaan, anuman ang kalagayan sa buhay at gawaing pinagkakaabalahan.
        Hindi masamang balikan ang nakaraan, hanapin ang kaligayahan at muling isipin ang nakalipas. Huwag lamang kalilimutan ang kasalukuyan…sapagkat mas mahalaga pa rin ito kaysa nakaraan.


SiTita, si Tito at si Baybi.
 "Tita, naniniwala ka ba  sa kasabihang First love never dies?”
“Naku…wala ‘yan…kasabihan lang ‘yan!”
“Eh, ikaw tito?”
“Naiisip ko pa rin ang first love ko…pero di ibig sabihin na love ko pa rin siya…”
“Owwss…charing!”

Pangako

               Sa anumang mithiing nais makamit, lahat ay gagawin natin kahit kung minsa’y hanggang sa sukdulan. Sapagkat sino nga ba naman ang nais na mabigo? Masakit ang mabigo! Kung kaya’t sa tuwing halalan ay di nakapagtatakang maririnig ang mga pangako ng isang pulitikong nagnanais maluklok sa puwesto. Kung isa kang mangingibig, hindi nga ba’t lahat ay gagawin mo upang makuha ang matamis na “oo” ng iyong minamahal? Sukdulang mangako pa ng mga bagay na imposibleng magawa. Kung kaya’t pagdating sa punto ng tampuhan ng magkasintahan, madalas nating marinig ang mga ito. “Nasaan ang mga pangako mo? Ang sabi mo’y mahal mo ako! Sinungaling ka!”

               Tunay na masarap pakinggan ang mga matatamis na pangako ng isang tao. Maging ito’y mula sa isang pulitiko, sa isang manliligaw at sa kahit na sinong tao.  Masarap din ang umasa, ngunit kapag ang pangako’y napako, ano pa ang dapat asahan? Pagkamuhi, lungkot, sakit ng kalooban  at kawalan ng pagtitiwala ang ilan . At hindi po lingid sa atin ang pakiramdam ng mga nabanggit na asal.

              Hindi masaya ang mamuhay sa mundo kung ang puso’y puno ng hinanakit, lungkot at sama ng loob. Gayon din, ika’y dapat magpasalamat kung sa kabila ng lungkot at hinanakit na dulot sa kapwa ‘y nakakatulog ka pa ng mahimbing. Matigas ang iyong puso! At sadyang makapal na ang mukha ng taong di marunong tumupad sa kanyang pangako!

              It is better to erase your face than to erase your promises. Sapagkat sa oras ng iyong pangangako’y iniharap mo ang iyong mukha sa iyong kausap. Kung minsan ay itinuturo pa ang puso at pinagdadaup ang palad bilang tanda ng sinseridad.

              Hindi  masama ang mangako, huwag lamang po sanang mapapako. Lalong hindi masama ang umasa pagkat ito’y nakapagdudulot ng panibagong sigla sa buhay. Ngunit huwag umasa ng labis, pagkat kung mabibigo, ito’y magiging napakasakit.  

    Mam Eddie

Modelo

Be kind.
Share your blessings.
Set an example.
You will reap the fruits of your actions.
If you are good to others…others will show goodness in return.
Others will be glad looking at you…smile.
Let us complain less, give more.
Kahit na hindi mo kilala ang mga tao…kapag mabait ka…mabait din ang mga tao sa iyo.
Sabi ni father, choose your model…in everything you do.
Pulutin ang mabuti at itapon ang masama.
            Puro mga kabutihan at mga kabutihang-asal…kung paano kumilos ng tama…kung paano magmahal sa iba.
            Sa loob ng mga nakaraang araw, iyan humigit kumulang ang mga pananalitang aking narinig mula sa iba’t-ibang tao na aking nakasalamuha. Nais kong ibahagi upang kahit paano’y makapagbigay ng inspirasyon lalo na sa mga kabataan.
            Madaling tukuyin kung ano ang tama at mali. Ganoon din kadaling ituro kung ano ang tama sa mali. Ang mahirap ay kung paano isagawa at isabuhay ang tama, dahil sa totoo lang mas madaling gumawa ng mali.
            May mga dahilan kung bakit ang isang tao, kahit may kaalaman sa tama ay pinipiling gumawa ng mali. Kahirapan… ang magnakaw upang mabuhay. Napipilitang gumawa ng labag sa batas upang buhayin ang mga mahal sa buhay. Kapaligiran…dahil mas maraming oportunidad tungo sa kasamaan kaysa kabutihan. Masama ang kapaligiran sa deretsong pananalita.
            May punto ang sinumang naniniwala dito. Ngunit bakit ba isinisisi ng tao sa kapaligiran at kahirapan ang paggawa ng kamalian?
            Tao lamang siya…oo na! Siya ay taong may isip at kaluluwa. Mga bagay na mayroon siya na ikinaiba niya sa lahat ng nilalang, kaya’t hindi makatwiran ang anumang gamitin niyang katwiran sa paggawa ng mali.
           Siguro, kung lahat tayo ay pipiliing gumawa ng tama sa kabila ng mga tuksong nanghihikayat sa mali, wala na sigurong problema sa kaayusan  at kapayapaan. Ang sarap mamuhay sa mundo!

Taken on a retreat at Lay Formation Center last February 2012

Si Kumare, si Mare at si Baybi.
            “Pag-ibig ang sanhi ng lahat ng pagdurusa ng mga babae sa mundo.”
            “Bakit mo naman nasabi ‘yan, mare? Di ba, ang sabi ng awit…nang dahil sa pag-ibig, nawawala ang galit at nagiging masaya ang tao.”
            “Naku kumare…’yong kapitbahay ko, iyak siya ng iyak dahil sa pambababae ng asawa niya pero dahil nga sa pag-ibig, nagtitiis sa sama ng loob at idinadaan na lang sa pananahimik.”
            “Ninang, baka naman dahil sa mga anak niya kaya siya nagtitiis, siyempre…ayaw din niyang masira ang pamilya nila…promise..”                                                                                                                                        
            "Ay naku, kung ako ‘yon..lintik na pag-ibig…iiwanan ko siya! Eh, kumare…puwede bang pautangin mo ako? ‘Yan kasing kumpare mo…di man lang ako mabigyan ng pamalengke ko ngayon. Kow…kung di ko lang mahal ang isang ‘yon…mahal ko lang kasi ‘yon eh…iniintindi ko na lang…naku!!!”
           “Ows?! Charing!!”                                                                                                                                                                                

Banal

Kabanalan sa Mundo ng Kasamaan

               “It’s easy to see and remember the mistakes of life, but don’t be too concern about these-instead, make good things and be like a blind so you won’t see faults and sins. Look for things that will make you holy.”

                  Si Mang Jose ay kilalang politiko. Nakapagsilbi siya ng maraming taon sa bayan at naging mabuti sa paghawak ng kanyang tungkulin. Sa kasamaang palad, ang kaisa-isang anak na lalaki ay napahalubilo sa masasamang tao at nadawit sa isang kaso. Ginawa ni Mang Jose ang lahat upang mapawalang sala ito at di sinasadyang nagamit ang pondo ng bayan na hindi nalingid sa kaalaman ng lahat. Ang reputasyon at karangalan ni Mang Jose ay nasira at tuluyan siyang kinamuhian ng mga tao. Kahit ang nawalang halaga’y naibalik, nananatiling nakaukit sa isipan ng lahat, si Mang Jose ay isang mangungurakot.

               Ang istoryang ito ay ilan lamang sa di mabilang na kaso ng kasawian sa buhay. Nagsisikap ang bawat isa sa atin na magkaroon ng mabuting reputasyon, karangalan at mabuting katayuan sa lipunan. Walang sinumang nilalang ang magnanais ng kabiguan, maging sawi at kasuklam-suklam sa paningin ng lahat. Ngunit may mga pangyayaring di kayang pigilan ng tao. Nangyayari ito sa mga pagkakataong hindi inaasahan. Nagkakamali ang tao! Bakit? Sapagkat siya’y tao. Maaaring siya’y nakahihigit sa lahat dahil sa mga natatanging katangian, ngunit dumarating sa puntong hindi niya nagagamit ang kanyang mga natatanging sangkap upang manatiling banal at kapuri-puri.

            Samantala, ang panlalait, pangungutya at pamimintas sa iba ay mga gawaing talamak sa tao. Bagama’t hindi direktang binabanggit o ipinapakita , maaaring ito’y nasa kaisipan at kalooban. Maaaring isipin ninumang gumagawa nito na hindi siya nagkakasala, pagkat walang nakikita sa gawa, ngunit sa isipan at kalooban, masahol pa siya sa taong gumawa ng mga lantad na pagkakasala. Ang paggawa ng kamalian ay hindi lang  sa gawa. Nagkakasala rin ang isipan at kaluluwa.

               Sa mga pagkakataong ganito, nararapat na ang sinuman ay humingi ng tulong sa Diyos upang mapagtagumpayan ang mga tukso sa kapaligiran at makabuo ng mga desisyon tungo sa kabutihan at higit… ang mailayo ang isip sa kasamaan tungo sa kabanalan…

Mam Eddie

UPang

University of Pangasinan

Dagupan City

   I love to stay in this school. 

                   Kahit minsan, nakakapagod ang mag-aral…hindi pa rin maikakaila ang saya 

at kakaibang aura ng mga mag-aaral dito… 

 In my own point of view and observation syempre…

                                                               A view from the top...

Happy faces…..  Lectures… group work… reporting… exams…

term paper…leader paper…reflection paper…action research… thesis writing…!!

Si Uncle, Si Auntie at si Baybi

          “Ang dami naman ng ginagawa ng isang estudyante…parang di ko yata makakaya ito…tapos na ako dito eh…bakit ba ako nandito uli?”

            “Auntie, sabi nga ni uncle… kung pagod ka na sa mga parati mong ginagawa, eh di gumawa ka naman ng iba, para at least…iba naman at baka ito ang dahilan para di ka mabagot sa paggawa sa mga dati mong gawain.”

            “Tumpak..sinabi ko nga iyon, pero sa tingin ko…dinadagdagan mo lang ang pagod mo. Akala ko ba, pagod na pagod ka na sa mga ginagawa mo, tapos ngayon ay nagpapakahirap ka na naman?”

            “Oo nga…pero sinunod ko lang ang payo mo…at effective naman… at least kahit pagod, I’m happy and…motivated…hindi lang sa buhay ko pati sa trabaho.”

             “Ows? Charing…!!!”

Dogyot

First Impression is lasting!

        We were around sixty inside including the lecturer.

        I like that new technology. Actually, it’s not new…I’ve already seen that used by lecturers and on TV. I want to buy like that…sooner or later…wala akong maisulat…something new…sige lang…okay lang…  okay…let’s talk about impressions!

        First impression is lasting. Naniniwala ka ba dito? Yes but first impression can be likewise changed. Naniniwala din ako diyan! Yan ay kung may pagkakataon ka pang baguhin ang naunang impresyon tungkol sa iyo…

        

        ”Every time you see people, you create an impression. That is why you have to pamper yourself for the rest of the one hour break, so that when you come back at one, you are again fresh looking and confident to talk ….”

          “Okay…”

           At one o’clock, we came back for the afternoon session and uuhh! I got the impression that she is “dogyot” in the true sense of the word…buti na lang at may tissue paper na iniabot ang isang participant at kung hindi…tumulo na lahat ng luha niya sa ilong…huh! At mukhang wala siyang pakialam…wala rin siyang dalang napkin…handkerchief  kaya or any piece of towel.

          

         I love looking at people, I observe the way they talk, their manners, mannerisms, every word they say. And most of the time, I put them in writing. Black and white!

          

          Sa pakiwari ko, tatlo ang klase ng mga taong “nagsasalita sa harap.” Isang nagsasalita upang magpa-impress lamang, magpasikat sabi ng iba.Kadalasan ang mga ganito ay walang katuturan ang mga pinagsasabi. Ang isa naman ay nagsasalita upang gawin lamang ang kanyang trabaho. Wala siyang pakialam sa mga nakikinig o kung may nakikinig nga ba sa kanya? Ang huli naman ay nagsasalita upang gawin ang trabaho niya at upang magpa-impress na rin sa mga tagapakinig niya.

        Alin man sa tatlong nabanggit ay parehong gumagawa ng isang impresyon na mahirap nang maalis o makalimutan ng taong nakinig o nakakita lalo na sa unang pagkakataon.

        Mahirap magsalita sa harap ng tao…ng maraming tao. Lalo na kapag ang kaharap mo ay matatalino daw…puro mga kritiko at mahirap i-please ‘ika nga sa ingles. Sa harap ng mikropono ay lalo na…sapagkat kung hindi ka preparado, bukong-buko ang boses mo.

         Di hamak din naman na mahirap ang makinig lalo na kung mayroon nang impresyon na nabuo ang tagapagsalita sa isip ng nakinig. Makukuha pa kaya niya ang atensyon nito?

        

         I learned another lesson in here…kung tayo ang nagsasalita, kailangan siguro ay preparado tayo upang magawa natin ng maayos ang ating trabaho, ang makapagsalita ng mabuti at maipaunawa sa ating mga tagapakinig ang nais nating ipabatid sa kanila. Hindi na kailangang magpa-impress dahil kusa na silang makakadama ng paghanga. Kapag sinabi nating preparado, hindi lang sa mga sasabihin, kasama na po dito ang hitsura at gawi sa harap ng madla, ‘ika nga.

          And if you are the listener, respect. Kung wala ang respeto, hindi ka rin makakapakinig ng mabuti. Alisin sa isip ang unang impresyon na nabuo. Focus…mag-pokus sa mga bagay na dapat pakinggan at hindi sa taong pinakikinggan. In the first place, bakit ka ba narito o naroon…di ba para makinig? She’s just doing her job, then mind your own!           

 Kung sakaling isang araw, aksidenteng masalubong mo siya down town…at maalala mo ang mga pangyayari sa una ninyong encounter, just smile and say “hi”…kahit sa isip mo… “dogyot!” Hehe!

Mam Eddie 

EP II Yunit II Aralin 1

        Ang sumusunod na babasahin ay hango sa 2010 Secondary Education Curriculum- Gabay sa Pagtuturo ng Edukasyon sa Pagpapahalaga II. 

Likas ba sa tao ang pakikipagkapwa?

                                             ANG PAKIKIPAGKAPWA

            Ang tao ay likas na panlipunang nilalang. Kailangan niyang mamuhay kasama ang kapwa tao dahil may mga pangangailangan siyang dapat niyang tugunan upang makamit niya ang kanyang tunguhin bilang tao. Ang pamumuhay kasama ang ibang tao ay likas na katangian na pinagkakaiba ng tao sa ibang nilalang. Hindi niloob ng Diyos ang tao na maging nilalang na nag-iisa (solitary being), ngunit nilikha siya bilang ‘panlipunang nilalang’. Kaya ang buhay panlipunan ay hindi labas sa tao. Sa pamamagitan ng paglilingkod sa kapwa at dayalogo, nalilinang ng tao ang kanyang mga talento, uunlad siya at matatamo ang kanyang bokasyon bilang tao.

          Ang panlipunang aspeto ng pagkatao ng tao ay nagpapakita ng paglinang sa sarili at pag-unlad ng lipunan. Kailangan niya ang mamuhay sa lipunan upang mabigyan siya ng proteksyon laban sa likas at iba pang uri ng kapahamakan. May mga pangkultural din siyang pangangailangan na hindi niya matutugunan kung siya ay nag-iisa lamang. Kasama sa aspetong ito ang sining, musika, panitikan, kasaysayan, pilosopiya, at relihiyon.

          Ngunit ang pinakamalaking patunay na siya ay panlipunang nilalang ay ang kakayahan niyang magsalita (speech) o ang kakayahan niya sa komunikasyon. Kung siya ay nakatakdang mapag-isa, hindi sana siya pinagkalooban ng kakayahang magsalita. Kung nagkaganoon, hindi na niya

kailangang ibahagi ang kanyang mga iniisip at damdamin.

Ang Kahalagahan ng Pagkakaisa, Komunikasyon at Kooperasyon sa Pakikipagkapwa

            Ang panlipunang aspeto ng pagkatao ng tao ay hindi nangangahulugang magbubunga sa pakikiisa ng tao sa kanyang kapwa. May inklinasyon ang tao na maging mapag-isa at dominahin ang kanyang kapwa dahil sa kayabangan o pagmamalaki at pagdaramot. Kaya mahalaga ang pagsisikap na makamit ang kabutihang panlahat. Nakikipag-ugnayan ang mga tao sa isa’t isa dahil sa pagmamahal at ang layuning makamit kung ano ang makabubuti sa isa’t isa. Kaya mahalagang pairalin ang pagkakaisa (solidarity), komunikasyon at kooperasyon o pagtutulungan.

Ang Kahalagahan ng Pagbubuo ng mga Samahan

                 Ang panlipunang aspeto ng pagkatao ng tao ay ipinakikita sa iba’t ibang paraan. Ang bawat komponent ng lipunan ay may tungkulin na bumuo ng nagkakaisa at kaiga-igayang kabuuan. Magagawa ito sa paraang malilinang ang mga bukod-tanging katangian at kakayahang pamahalaan ang bawat isa. Ang ibang komponent tulad ng pamilya at pamayanan ng mga laiko at relihiyoso ay direktang tumutugon sa mga pangangailangan ng tao, samantalang sa boluntaryong paraan lamang tumutugon ang ibang komponent tulad ng mga samahan (associations).

            Upang mapaunlad angpakikilahok ng maraming tao sa buhay panlipunan, mahalaga ang pagbubuo ng boluntaryong samahan sa loob at labas ng bansa, na tutugon sa mga pangangailangang pangkabuhayan at panlipunan, pangpolitikal, pangkultural at paglilibang, ng isports, ng mga propesyon. Ang pakikilahok na panlipunang ito (socialization) ay paraan ng pagtugon sa mga pangangailangang hindi matatamo ng tao kung siya ay nag-iisa lamang. Kung pipiliin niya o kung pilitin siya, may kakayahang mamuhay ang tao nang nag-iisa. Ngunit mayroon siyang mga likas na magagawa o kakayahan na hindi malilinang o mapauunlad kung mangyayari ito. Dito nalilinang ang mga pagpapahalaga ng tao – lalo na ang pagkukusa at pagtupad ng tungkulin at naipahahayag niya ang kanyang mga karapatang pantao.

              Batay sa ating mga talento at pagkakataon sa buhay, may pananagutan ang bawat isa sa atin na makapagbahagi sa pag-unlad ng pamayanan sa aspetong panlipunan, politikal, pangkabuhayan, at pang-ispiritwal. Sakop ng pamayanang ito ang ating pamilya, simbahan o samahan,lipunan o bansa at ang kalipunan ng mga bansa. Ang layuning moral ng pakikipamuhay sa kapwa ay ang pagtatayo ng pandaigdigang pamayanan batay sa dignidad at pagkakapantay-pantay ng lahat ng tao.

                Ang pagkakaisa o solidarity o pagkakapatiran (brotherhood) ang dapat makamit ng lipunang Pilipino.Isang hamon sa ating mga Pilipino ang pagkakaisang ito – kahit na isa sa mga kalakasan natin ang pakikipagkapwa. Ayon kay Licuanan, naipamamalas natin ito sa pagdama at pag-unawa sa damdamin ng iba (empathy), sa pagiging matulungin, pakikiramay at sa bayanihan (mutual assistance). Dahil sa ugaling pakikipagkapwa, sensitibo tayo sa ating pakikipag-ugnayan at maligaya at panatag tayo kung maayos at matiwasay ang ating mga ugnayan. Mayroon tayong kakayahan na magpakita ng malasakit at pagmamahal sa iba.

             Sa kabilang dako, ang ating pakikipagkapwa ay maaaring maging dahilan ng kawalan ng katarungan at ng walang pagsasaalang-alang sa mga tuntunin at hakbangin. Sa pag-iinagt nating makasakit ng damdamin ng ating kapwa, di tuloy nakapagbibigay ng konstruktibong puna at mahirap

pairalin ang mga pamantayan.Mahalagang isaalang-alang ang resulta ng pananaliksik ni Licuanan tungkol sa kahinaan nating mga Pilipino sa pagpapaunlad ng ating pakikipagkapwa.

            Ikaw, bilang nagdadalaga o nagbibinata, paano mo mapauunlad ang pakikipag-ugnayan mo sa iyong kapwa? Narito ang ilang prinsipyo na makatutulong tungo dito:

Mga Prinsipyo sa Pagpapaunlad ng Pakikipag-ugnayan sa Kapwa

1. Paggalang sa Pagiging Indibidwal ng Kapwa.

                Mahalagang kilalanin at igalang ang pagkabukod-tangi ng kapwa. Bawat isa ay may pangangailangan sa aspetong pangkatawan, intelektwal, emosyonal, panlipunan, pangkabuhayan at pang-ispiritwal. Kailangang maging sensitibo sa kanyang pangangailangan. Ang kusang pagbabahagi ng talento at kagamitan lalo na sa panahon ng mahigpit na pangangailangan ay nagpapaunlad ng pakikipagkapwa.

Narito ang mga paraan ng pagpapamalas nito:

a. Makinig at sumagot nang ayon sa kanyang sinasabi.

b. Tumugon nang may pagdama at pakikiisa sa kanyang damdamin (empathy).

c. Ipadama ang pagmamalasakit at maging maaalahanin.

d. Gawin ang mga bagay na magbibigay ng kasiyahan at kapayapaan.

               Halimbawa, iwasan ang pakikipagtalo.

2. Pagpapahayag ng mga Damdamin.

                Kung ipinahahayag sa kapwa nang maayos at nang angkop sa panahon ang damdamin, napauunlad ang pagkakaunawaan sa isa’t isa. Nakapagbibigay ito nang suportang emosyonal at pinaglalapit ang nasa ugnayan. 

               Sa kabilang dako, kapag hindi ipinahahayag ang tunay na damdamin, nagkaka-agwat at nasisira ang ugnayan. Kaya mahalaga ang dayalogo upang makapag-usap nang mahinahon. Mahalaga ang pakikinig nang obkektibo at nang walang paghuhusga.

Paano ito maipamamalas?

a. Ihanda ang sarili bago ang dayalogo. Manalangin at magrelaks muna bago humarap sa kapwa. Gawing layunin ang pagkakasundo. Sabihin ang sitwasyon ng di pagkakaunawaan at banggitin ang epekto nito sa iyo.

 Halimbawa:

Sitwasyon: Hinintay kita nang matagal. Umuwi ka na pala nang di mo man lang sinabi. Di ka man  lang nag-text.

Epekto sa akin: “Pakiramdam ko, wala kang malasakit sa damdamin ko at hindi mo pinahalagahan ang pagiging magkaibigan natin.”

              

                 Tandaan na mas positibo ang ugnayan kapag nagsisimula sa pagsasabi ng iyong damdamin sa sitwasyon kaysa akusahan o husgahan mo siya ng di maganda dahil sa pananaw mo sa ginawa niya.

b. Makinig nang matama (attentive). Maging handa rin sa damdaming sasabihin niya, maging negatibo man ito. Mas uunlad ang pang-unawa mo sa ibang tao kung sasanayin mo ang iyong kakayahan sa pakikinig.

3. Pagtanggap sa Kapwa.

                   Ito ay ang pagtanggap ng kanyang kalakasan at kahinaan, ng maganda at di magandang katangian at saloobin at asal. Ibig sabihin, di natin hinuhusgahan ang kapwa batay sa ating mga pamantayan o tuntunin. Ang kanyang pagkatao ang ating tinatanggap, hindi ang kanyang di magandang asal at saloobin. Di rin natin siya babaguhin batay sa mga pamantayang ito. Mas madali itong sabihin o isulat kaysa isagawa, ngunit mahalagang may kamalayan ka sa kahalagahan nito sa pagpapanatili ng mabuting ugnayan.               

                   Kapag tinanggap mo ang iyong kapwa, may inkliknasyon din siyang tanggapin ka. Ngunit mangyayari lamang ito kung may pagtangggap ka rin sa iyong sarili. Nakasalalay ang mabuting ugnayan sa kapwa sa pag-unlad ng kamalayan at pagtanggap sa sarili. Nakapaloob dito ang paniniwala at pag-asa na mapabubuti pa ang bawat tao anuman ang di magandang nangyari sa kanyang buhay; at sa tulong ng pagninilay at pagkilala sa sarili, mababago ang pagtingin niya sa sarili. Kapag nangyari ito, mapapabuti rin ang pagtanggap niya sa kanyang kapwa.

Paano ito maipamamalas?

             Iwasan ang paghuhusga at ang pagpilit na sundin niya ang iyong pamantayan at sumang-ayon sa iyong pananaw. Maaaring ang mga bagay na inaakusa o hinuhusgahan natin sa ating kapwa ay taglay din natin. Matutuklasan natin ito sa pagninilay. Ang paghuhusga ay ang kabaligtaran ng pagtanggap.

4. Pag-iingat sa mga Bagay na Ibinahagi ng Kapwa (Confidences).

                     Ito ang isa sa mga napakahalagang prinsipyo ng pagpapaunlad ng

pakikipagkapwa. Habang lumalalim ang ugnayan sa pakikipagkapwa, nagkakaroon ng pagbabahagi ng mga personal o sensitibong bagay sa sarili. Mahalagang ingatan ang mga ito sa pamamagitan ng di pagbabahagi o pagkwento nito sa iba. Kapag ginawa mo ito, mawawala ang tiwala sa iyo ng iyong kapwa at baka tuluyan ng masira ang inyong ugnayan o pakikipagkaibigan.

                     Ang pag-iingat sa mga bagay na ibinahagi sa iyo (keeping confidences) ay nagpapakitang kamalayan sa pangangailangan ng kapwa na ingatan ang aspeto ng kanyang sarili na maaaring magdulot ng kahihiyan o maglagay sa kanya sa kapahamakan. Ito rin ay ang pag-iwas

sa padalus-dalos na pagbabahagi ng ganitong mga sensitibo o personal na impormasyon tungkol sa kapwa, kahit hindi niya sinabi sa iyo na “Huwag mong sabihin kahit kanino.”

                        Kapag nangyari ito, magsisimula ang tsismis o pagkukwento ng mga personal na aspeto ng tao na pinag-uusapan o pinagbubulungan ng marami. Ito ay nakasisira ng pagkatao hindi lamang ng taong pinag-usapan kundi ng mismong taong nagbahagi.

Paano maipamamalas ito?

                      Iwasan ang pagrerelakmo sa ibang tao tungkol sa kahinaan ng kapwa. Mahirap gawin ito, ngunit sa pagsisikap na magkaroon ng panahon para sa regular na pagninilay at panalangin, magkakaroon ka ng lakas na paglabanan ang kahinaang ito.

                     Ang paglinang ng sarili upang maging mabuting kapwa ay isang prosesong pinagdaraanan ng bawat isa araw-araw; kaya bawat araw binibigyan tayo ng pagkakataong baguhin natin ang ating sarili. Sabi nga ni Gorospe sa “Moral Philosophy in a Philippine Context”, ang pagmamahal sa kapwa, kapag pinagsikapang makamit ng bawat Pilipino, ay kakalat sa buong kapuluan. Maidaragdag natin na: Maipamamalas din ito sa buong daigdig sa gabay ng Diyos at ng mabuting tunguhin at sa tulong ng mga makabagong teknolohiya.

Sagutin ang mga sumusunod na tanong sa yellow paper. (For II-Genesis and II-SSC Galileo)

a. Bakit kailangan ng tao ang mamuhay sa lipunan?

b. Anu-ano ang mga pangangailangan ng tao na natutugunan dahil sa kanyang pakikipagkapwa?   Ipaliwanag ang bawat isa.

c. Anu-ano ang mga pangkultural niyang pangangailangan na hindi niya matutugunan kung siya ay   nag-iisa lamang?

d. Ipaliwanag:

             “Ang pinakamalaking patunay na ang tao ay panlipunang nilalang ay ang kakayahan niyang magsalita (speech) o ang kakayahan niya sa komunikasyon.”

e. Ipahayag ang pagsang-ayon o pagtutol sa pangungusap:

   “Ang panlipunang aspeto ng pagkatao ng tao ay hindi nangangahulugang magbubunga sa   pakikiisa ng tao sa kanyang kapwa.”

f. Bakit kailangan ng taong mapabilang sa mga samahan? Patunayan batay sa iyong karanasan.

g. Anu-ano ang mga likas na magagawa ng tao na hindi malilinang o mapauunlad kung hindi siya nakikipamuhay kasama ang kanyang kapwa? Ipaliwanag.

h. Paano nalilinang ang mga pagpapahalaga sa pamamagitan ng pakikipagkapwa?

i. Ipaliwanag kung bakit ang pakikipagkapwa ay kalakasan at kahinaan din ng mga Pilipino.

Pagninilay

Sumulat ng isang pagninilay.Ituon ang nilalaman nito sa mga sumusunod:

a. Mahalagang kaisipan na natutunan sa aralin

b. Magagandang butil ng aral na nakuha mula sa mga gawain at pagtalakay

c. Repleksyon ukol sa naging pagbabago sa iyong pananaw o paniniwala dahil sa aralin

d. Ang pansariling komitment para sa paglilingkod sa kapwa

Pagsasabuhay

24. Magbalangkas/Gumawa ng mga paraan kung paano makagagawa ng paglilingkod sa paaralan, kapitbahayan o pamayanan o barangay.


Galingan ninyo! Good luck!

Mam Eddie

Asal

Ang mga Kalakasan ay Kahinaan Din!

      Isang paksa sa moral Recovery Program ng pamahalaan ay ang tungkol sa mga kahinaan at kalakasan ng mga Pilipino. Ang mga ito’y nag-uugat sa maraming dahilan. Isa na rito ang kapaligirang panlipunan. Hindi maikakaila sa atin ang malayong agwat ng mayaman at mahirap. Ang una’y lalong yumayaman at ang huli’y lalong naghihirap. Bagama’t hindi lamang dito sa ating bansa nangyayari ang ganito, masasabing ito’y isang sanhi ng pagiging palaasa at pasibo ng mga Pinoy. Sa gitna ng kahirapan at kagipitan, walang magagawa kundi umasa sa tulong ng mga naka-aangat na kamag-anakan. Sa pamamagitan ng pakikiusap, magagalang na pananalita at pagpapakumbaba ay umaasa siyang makakakuha ng pabor.

        Likas sa Pinoy ang pagiging makapamilya at tila ba isang napakabigat na kasalanan ang hindi tumulong sa kamag-anak lalo na’t siya’y mahirap. Dahil dito, gustuhin mang tumanggi ay napipilitan ang sinuman sa hangaring huwag mapintasan at makasakit sa damdamin at di masabing makasarili.

      Ang pagmamahal sa pamilya ay isang hindi matatawarang lakas ng Pinoy. Hindi na mabilang ang mga pamilyang umunlad dahil sa pagtutulungan at pagmamalasakit ng bawat isa. Sa isang banda kung ito’y sobra ay nagiging kahinaan din. Sa halip na tumayo sa sariling paa ay umaasa na lamang sa anumang maibibigay na biyaya ng mga nakaririwasa.

      Isa pang halimbawa nito ay ang Political Dynasty na maituturing na sakit ng lipunan. Ano ang mangyayari sa mga Pilipino kung ang kapakanan lamang ng iilang tao ang nabibigyang pansin at napapaboran? At paano naman ang iba na may angking talino at kakayahan sa pamumuno kung hindi mabigyan ng pagkakataong maipamalas ang natatanging hangaring makapaglingkod sa bayan?

      Ilang kaso na ba sa hukuman ang nadaan sa areglo dahil sa pagtatakip at pagtatanggol ng mga maimpluwensiyang kamag-anak?

     Ang mga nabanggit na kaasalan ay masasabing di kapuna-puna sa kasalukuyan. Ito ay maaaring dahil sanay na ang pinoy sa ganitong sitwasyon at kalakaran. Ngunit kung pakasusuriin, malaki ang magagawa ng mga ito sa indibidwal na pag-unlad ng isang tao. Ang kamalian ay hindi maitutuwid. Ang pag-unlad ay napipigilan at nagiging malabo ang mimithing tagumpay ng sinuman. Kung magkaganoon, ang pinapangarap na pag-unlad ng bansa ay  magiging mabagal din ang pagdating.

     Tunay na ang kaunlaran ng bansang Pilipinas ay nakasalalay sa mga pagbabago ng asal, prinsipyo at mga pananaw ng bawat mamamayang Pilipino.

    Mam Eddie

Banig

Buhay at Pag-ibig sa Kapirasong Banig

         Madalas mag-away ang mag-asawang Mang Delio at Aling Sula sanhi ng reklamo ng huli kung paano pagkakasyahin ang perang kinikita ng asawa sa pagdya-dyanitor. Sa pang-araw-araw na gastusin sa bahay, idagdag pa ang baon sa araw-araw ng dalawang nag-aaral sa high school at isa sa elementaryang mga anak nila ay kulang na kulang ang sweldo ni Mang Delio. Hindi rin makasapat ang dagdag na kita ni Aling Sula mula sa pananahi. Magkaminsan , ang pag-aaway ng mag-asawa ay humahantong sa walang katapusang sisihan at paglalayas ng babae, na tumatagal lamang ng isa o dalawang araw at muling babalik kapag naalala ang tatlong anak na wala pang kamuwang –muwang sa buhay. Sa puntong ganito’y maririnig si Aling Sula na animo’y naglilitanya  sa kanyang walang kapantay na pagmamahal sa kanyang pamilya, na kung di dahil umano sa pagmamahal na yaon ay nungkang balikan niya ang piling ng kanyang “walang silbing esposo.”

        Maraming Delio at Sula sa kasalukuyang panahon, mga mag-asawang nahaharap sa iba’t-ibang krisis ng buhay. Kung tutuusin, ang kaso nila’y nararanasan ng lahat hindi lamang ng mga pamilyang mahirap kundi pati ng mga mayayaman. Kasabihan nga, konti at maraming pera, meron at merong problema.

       Ano nga ba ang tunay na isyu? Bakit humahantong sa pag-aaway ng mag-asawa? Ang iba nga ay humahantong sa hindi maintindihang problemang pampinasyal. Sa pera madalas mag-away ang tao. Hindi nga ba’t madalas magtalo ang  tindero at mamimili dahil sa maling sukli o sobrang taas ng presyo? Nagtatalo din ang tsuper at pasahero dahil sa sobrang taas ng metro? Ang mga estudyante ay nagra-rally dahil sa tuition fee! Atbp. Kaya’t hindi nakapagtataka na may mga mag-asawa na nagtatalo dahil sa pera!

        Narito ang isang lumang kasabihan…”kapag maliit ang kumot, matuto kang mamaluktot! At sa kapirasong banig, ikaw’y magtitiis.” Hindi kaya ilan sa atin ay nagkakagulo dahil sa kawalan ng tiyaga sa buhay…lalo na sa hirap ng buhay? Marami sa atin ang hindi marunong tumanggap sa katotohanan na sa mundong ito, hindi lahat ay pantay-pantay, may mahirap, may mayaman. May mapera at walang-wala. Ang ilan ay hindi rin makontento sa kayamanag nasa harap nila. Ang resulta nito’y lungkot, paggawa ng kasamaan at pagkasira ng tahanan.

        Sa makatwid, kailangan nating tanggapin ang anumang bagay na mayroon tayo. Pagkasyahin ang salaping mapasakamay natin, magtiis at huwag maghangad ng labis sa kaya nating kamtin.

Ang mga pagpapahalagang ito’y makakatulong ng malaki upang ang ating pamilya’y manatiling buo sa gitna ng mga pagsubok sa buhay….

Mam Eddie

Sekreto

Takot at mga Pangamba…Alipin ka ba nila?

      Madalas kaysa hindi, ang mga takot at mga pangambang nararanasan natin sa buhay ay daig ang sakit na unti-unting nagpaparalisa sa ating katawan. Sa paglipas ng araw, kung magpapatuloy ito’y higit ang bilis ng pagdating ng kabiguan kundi man ay ang kinatatakutang kamatayan!

      Si Jane ay isa sa mga babaeng marahil ay hindi na iba sa karaniwan. Minsan sa loob ng dalawang buwan kung umuwi ang kanyang asawa mula sa malayong destino sa trabaho. Ang pag-iisa niya ay nakagawian sa una, ngunit pagkaraan ay nahaluan ng pagkatakot at pag-aalala sa sitwasyon. Ano ang posibleng mangyari sa kanilang pagsasama bilang mag-asawa? Hanggang kailan sila makapagtitiis na laging malayo sa isa’t-isa? Sa oras ng pag-iisa’y nananatili pa kayang tapat ang kanyang asawa? Ang alalahaning ito’y patuloy na gumugulo sa kanyang isipan. Kung kailan at saan magwawakas ay hindi niya alam. Ang tanging nalalaman niya, natatakot siya, nalulungkot sa pag-iisa at mukhang bigo sa inaasahan sa kanyang pag-aasawa.

     Iba-iba ang sanhi ng ating takot at mga pangamba, kasingdami rin ng magiging negatibong resulta kung hindi natin alam lutasin ang mga ito. Dalawa lamang ang uri ng pagkatakot, ang normal at abnormal. Normal kung ito’y nakakatulong upang protektahan tayo bilang babala sa isang napipintong kapahamakan. At nagiging abnormal ito kung ang utak ay hindi makontrol sa pag-iisip ng mga bagay na lampas sa karaniwan.

       Natural lamang ang tumili kapag nakikita mong malapit ng bumangga ang iyong sinasakyan o ang umiyak sa pangambang hindi malampasan ang isang malubhang karamdaman. Ngunit ang isang taong nalulungkot at natatakot dahil sa labis na pag-iisip ng mga bagay na hindi pa nangyayari at imposibleng mangyari ay hindi na karaniwan. Aalipinin siya ng mga pangamba hanggang sa tuluyang sumuko ang kanyang katawan at maaaring maging mitsa ng lalong matinding kapahamakan…maaaring kamatayan.

       Ang buhay sa mundo ay panandalian lamang. Bakit uubusin natin ito sa kalungkutan at pag-aalala? Bakit iisipin natin lagi ang mga kalungkutan? Bakit pipigilin mo ang sarili mo sa pagsasaya halimbawang ang panganay mo ay nagtapos at nagkamit ng medalya?  Walang karapatan ang sinuman na sabihing “Huwag kang masyadong tumawa, masama ang labis na katuwaan…ang kasunod nito’y kalungkutan.” Hindi ba’t ito’y kaisipang sa demonyo lamang nagmumula?

       Kung tayo’y dapat magsaya ay huwag pigilin ang sarili para dito. Ngumiti ka, tumawa at maglibang. Kalimutan ang mga problema at isipin ang mga magagandang bagay. Huwag ding kalilimutan ang paghingi ng tulong sa Lumikha. Ito ang sekreto ng matiwasay, maligaya at masiglang pamumuhay.

Mam Eddie

Tag-ulan

         Paghandaan ang tag-ulan!
         Bahala Na at May Awa ang Diyos!!! Maaaring negatibo at positibo ang kahulugan nito sa matamang pagsusuri. Sa kabila ng mga krisis at suliraning nararanasan ng Pinoy ay nananatiling matatag ito at laging nandoon ang tiwala sa kapangyarihan ng Diyos. Ito ang nagbibigay sa kanya ng lakas ng loob upang mapagtagumpayan ang mga problema sa buhay. Sa isang banda, ito ay negatibo sapagkat ipinapakita ang pagwawalang bahala sa isang maselang sitwasyon. Pagiging palaasa at katamaran din ang kahulugan sa iba, sapagkat sa halip na kumilos at magsikap ay nananatiling parang tuod na umaasa sa tulong ng kapwa at biyayang mula sa langit.
         
            Madaling tumanda ang tao kapag palaging seryoso! Ito naman ang madalas ipayo ng isang kaibigan. You eat, laugh and be merry,,, for tomorrow you die!! Bakit mo iisipin ang problema sa buhay? Mag-alala sa mga bagay na hindi pa nangyayari? Magpakapagod para kumita? Mag-ipon ng pera? Para saan...?
          Tunay na ang buhay sa mundo ay panandalian lamang. Kung kaya't maaaring makatwiran ang sabihing gawin ang lahat ng nais natin dahil hindi na muling maibabalik pa ang panahong nagdaan. Ngunit dapat ding itanim sa isip na ang mamuhay sa mundo ay hindi puro saya at kasaganaan. Sabi nga, kung may ligaya, may kalungkutan, at kung may kasaganaan ay mayroon ding kahirapan.
           
            Mapalad na marahil ang mga taong hindi nakakaranas ng kalungkutan at hirap. Ngunit maging ang pinakamayaman mang tao sa mundo ay nakakaranas din ng kagipitan...
            Bihira sa atin ang hindi nakakaalam sa istorya at magandang asal na ipinapakita ng mga langgam. Malayo pa man ang tag-ulan, makikita nang unti-unti na silang nagtitipon ng sapat na pagkain para rito. Umulan man ng malakas at matagal, hindi sila maguguton at maghihirap.
           
            Tulad ng mga langgam, dumarating din ang "tag-ulan" sa ating buhay, at hindi masamang ito'y paghandaan. Ang biglaang pagkakasakit, pagpapakasal, pagpapa-aral ng mga anak, maging ang kamatayan ay maituturing na "tag-ulan" sa buhay ng tao.
           Sa panahong ito ng sari-saring problema at krisis ang bigla na lamang dumarating, kahanga-hanga ang sinumang hindi mangangapa sa dilim. Kapuri-puri ang taong nagtitipon at naghahanda para sa biglaang pangangailangan. Maihahalintulad siya sa isang taong matalino...nagtayo ng kanyang bahay na ang pundasyon ay matibay...umulan man at bumagyo...makakakain at makakatulog siya ng mahimbing at may kapayapaan.


 Note: Ang sanaysay na ito ay isa sa mga nailathala kong akda sa Philippine Weekly, sa aking kolum na Moral Values Plus,..isang lokal na pahayagan sa aming lugar...maraming taon na ang nakalipas...di ko na maalala kung kaylan...pero sa tingin ko, ang mensahe ay akma pa rin sa kasalukuyang panahon..
Note: Para sa mga estudyanteng nag-aaral ng Edukasyon sa Pagpapahalaga.